Gidromeliorativ

\
jl
) 
0,1 % dan 0,5 %gacha bo‘lishi ko‘p holatlarda qayd 
qilinadi. Ba’zi sharoitlarda katta kuchlar ta’sirida uzoq muddatlarda 
ekspluatatsiya qilinadigan konstruksiyalarda 
\
jl
 
= 
1 %gacha ham 
yetishi mumkin.
Beton konstruksiyasini armaturalashda, asosan, ko‘ndalang qirqimi 
aylana shaklidagi po‘lat armaturalar yoki simlar keng qo‘llaniladi.
Ba’zi sharoitlarda metall konstruksiyalari sifatida po‘lat bur-
chaklar, shvellerlar, kushtavrlar ham qo‘llanilishi mumkin.
Suv xo‘jaligi qurilishida «A» sinfiga kiruvchi maxsus ishlov 
berilgan po‘latlar keng ko‘lamda qo‘llaniladi. Ular tashqi ko‘rinish 
shakli  bo‘yicha  silliq,  diametrlari  6-40  mm  va  davriy  profilli, 
diametrlari 6-90 mm bo‘lib, ularning kuch ta’sirida uzilishga bo‘lgan 
qarshiligi 380-600 MPa ni tashkil etadi.
Og‘irligi bo‘yicha olib qaralganda, meliorativ inshootlarda 1 m
3
 
beton tarkibiga 40 kg dan 100 kg gacha armatura sarflanadi.
Armatura ishlari o‘ziga xos xususiyatlarga ega bo‘lib, ular beton 
va qoliplash ishlari bilan bevosita bog‘liq ravishda olib boriladi. 
Vaqt bo‘yicha olganda armatura ishlari beton yotqizish jarayonidan 
oldin bajarilib, inshoot konstruksiyasi yoki uning elementi to‘la 
µ = (        ) 100.
F
arm 
F
konst

---

69
ravishda tayyor holatga keltirilishi lozim. Armatura ishlari o‘zining 
murakkabligi va ko‘p mehnat sarfi talab qilishi bilan ajralib turadi. Shu 
bois, unga bog‘liq bo‘lgan ishlar hajmini, aynan betonlashtiriladigan 
blokda bajarilishini, imkoni boricha kamaytirish maqsadga muvofiqdir. 
Chunki, beton ishlari jadalligi, betonlashtirish blokini armaturalash va 
qoliplash jarayonlariga to‘g‘ridan to‘g‘ri bog‘liqdir. Aytilganlardan 
kelib chiqqan holda, barcha armatura konstruksiyalarini tayyorlash 
bo‘yicha asosiy ishlarni, maxsus korxonalarda tayyorlash, qurilish 
maydoniga tashib keltirish va betonlashtirish bloklarida ularni montaj 
qilish (yig‘ish) jarayonlarini amalga oshirish tavsiya qilinadi.
Qurilish maydoniga keltiriladigan armatura konstruksiyalari 
quyidagicha bo‘lishi mumkin:
–  har  xil  diametrdagi  sterjen  shaklidagi  armaturalar  bo‘lib, 
ulardan maxsus ustaxonalarda yoki bevosita betonlashtirish bloklarida 
kerakli konstruksiyalar tayyorlanadi.
– balka, kolonna (ustun), setka shaklidagi konstruksiyalar bo‘lib, 
ular  bloklarda  alohida  yoki  yirik  konstruksiyalarning  bir  qismi 
shaklida montaj qilinishi mumkin.
– tayyor metall konstruksiyalar, karkaslar, fermalar va hoka-
zolar, murakkab tuzilishga ega bo‘lgan armatura konstruksiyalari 
bo‘lib, asosan, ular buyurtmalar bo‘yicha maxsus armatura sexlari 
yoki korxonalarida tayyorlanib olib kelinadi.
Faqat  betonni  armaturalash  uchun  qo‘llaniladigan  kons-
truksiyalar – erkin armatura konstruksiyalari deyiladi. Agar armatura 
konstruksiyalari  qo‘shimcha  ravishda  qoliplarni,  ulama  kons-
truksiyalarni  va  boshqa  turdagi  ta’sir  kuchlarni  ushlashga  ham 
mo‘ljallangan bo‘lsa, ular tayanch armatura konstruksiyalari deyiladi. 
erkin  armatura  konstruksiyalariga  montaj  jarayonida  10–20  % 
qo‘shimcha  ravishda  metall  sarflanishi  mumkin  (konstruksiya 
og‘irligiga nisbatan), tayanch armatura konstruksiyalari uchun esa bu 
ko‘rsatkich 80 %gacha yetishi mumkin.

---

70
2.12-rasm.