topografik shartli belgilar — plan va xaritalarda joy obʼyekti va ular toʻgʻrisidagi tafsilotlarni grafik tasvirlash tizimi; ular yordamida obʼyekt va tafsilotlarning oʻrni, sifati hamda soniy tavsiflari koʻrsatiladi.
Topografik shartli belgilarb. bir nechta asosiy turlarga boʻlinadi. Oʻz oʻlchamlari boʻyicha plan masshtabida haqikiy nisbatlari saklangan hodda tasvirlanishi mumkin boʻlgan obʼyektlar masshtabli shartli belgilar bilan beriladi; plan masshtabida tashqi koʻrinishi (konturi)ni tasvirlash imkoni boʻlmagan yoki tasvirlaganda ham kichkinaligidan nuktaga aylanib ketadigan obʼyektlar masshtabsiz shartli belgilar bilan beriladi. Bu belgilar obʼyektlar oʻrnashgan joyni, ularning sifat va soniy tavsifini koʻrsatish imkonini beradi. Bunda obʼyektlar oʻrnashgan joy shartli belgining bironbir nuqtasi bilan koʻrsatiladi; chiziqyai obʼyektlar — daryolar, yoʻllar, aloke simlari, chegaralar va h.k. chizikli shartli belgilar bilan koʻrsatiladi. Bu belgilar obʼyektlarning oʻrnini, ularning boʻylama oʻqi boʻyicha koʻrsatish imkonini beradi.
Biror obʼyekt plani uning vazifasi va masshtabiga qarab, masshtabli va masshtabsiz shartli belgilar bilan tasvirlanishi mumkin. Mas., yirik masshtabli topografik planlarda hamma aholi yashaydigan joylar masshtabli belgilar bilan koʻrsatiladi. Mayda masshtabli xaritalarda esa ular, odatda, masshtabsiz belgi — punson bilan koʻrsatiladi. Topografik shartli belgilarb. tuziladigan xaritani maqsad mazmuniga qarab ishlab chiqiladi.
8.Topografik kartada relefni tasvirlanishi.
Tayanch iboralar: gorizontal, uzluksiz, uzlukli
Relef deb yer sirtidagi tabiiy jaroyonlar ta'sirida yuzaga
kelgan notekisliklar yig'indisiga aytiladi Agarda planda faqat joydagi tafsilot tasvirlangan boʻlsa, bunday planga tafsilotli yoki konturli plan deyiladi. Planda joydagi tafsilotidan tashqari joy relefi tasvirlangan boʻlsa, bunday plan topografik plan deb ataladi.
Shaklan cho'ziq turli inshootlar (yo'llar, kanallar, yerosti va liavodan o'tadigan kommunikatsiyalar va shunga o'xshashlar)ni loyihalash uchun inshootning o'qi boʻylab yer yuzasidagi nuqtalarning nisbiy balandligi togrisida toʻliq ma'lumotlarga ega boʻlish zarur bo'ladi. Ushbu maqsadda bajarilgan geodezik ishlar natijasida joyning berilgan maʼlum yoʻnalishida kichraytirilgan vertikal kesimi tuziladi. Bunday chizimaga profil deyiladi
Profilda relef ifodali tasvirlanishi uchun uning vertikal masshtabi gorizontal masshtabga nisbatan 10 yoki 20-karra yirik qilib olinadi.
5.Sayyoh bosqichma-bosqich so'qmoq yo'l, uzu ga chizilgan so'zlarni shartli belgisini chizing
Do'stlaringiz bilan baham: |