Gidrogeologiya va injenerlik geologiyasi asoslari

CHANG  VA  GIL  ZARRALARINI  MA’LUM  CHUQURLIKDAN
MA’LUM  VAQT  DAVOMIDA  PIPETKAGA  OLISH  SXEMASI
(N. A. Kachinskiy  bo‘yicha,  1958)
¹/¹ 
Zarralarning 
o‘lchami, mm 
Silindrdagi 
suspenziyadan namuna 
olish chuqurligi, sm 
Namuna olish muddati, 
sek 
1 
0,05 dan kichik 
25 
10 
2 
0,01 dan kichik 
10 
15 
3 
0,005 dan kichik 
10 
20 
4 
0,001 dan kichik 
7 
30 

---

1 5 5
Pipetka usulida gil jinslarning granulometrik tarkibini aniqlash quyidagicha
amalga oshiriladi (RST Uz 817-97 bo‘yicha ixchamlashtirilib olindi).
Katakchalarga bo‘lish usuli bilan havo harorati quruqligidagi 200 g
o‘rtacha namuna tahlil uchun olinadi va ko‘zlarining (teshiklarining)
diametri 10; 5; 2; 1 mm bo‘lgan elaklar jamlamasidan o‘tkaziladi. Elak-
larda tutilib qolgan va taglikka o‘tgan fraksiyalar analitik tarozida torti-
ladi. Ko‘zlarining o‘lchami 1 mm bo‘lgan elakdan o‘tgan zarrachalar
yana katakchalarga bo‘lish yo‘li bilan ajratilib, ulardan o‘rtacha namuna
olinadi.  Olingan  namuna  avvaldan  og‘irligi  tortilib  aniqlab  qo‘yilgan
chinni kosachaga solinadi va tortiladi.
Tahlil uchun olingan o‘rtacha namunaning massasi gillar uchun 10 g,
sugliniklar  (qumoq  lyossimon  jinslar)  uchun  15  g,  supeslar  (qumloq
lyossimon jinslar) uchun 20 g ni tashkil qilishi kerak.
Olingan o‘rtacha namuna 250 sm
3
 hajmli kolbaga yuvgichdagi suv
oqimi  orqali  yuvib  tushiriladi  va  ustiga  (kolbaga)  200  sm
3
  dan  ko‘p
bo‘lmagan miqdorda suv quyiladi (9.3-rasm).
9.3-rasm.  Pipetka  usuli  bilan  gil  jinslarining  granulometrik  tarkibini  aniqlashda
qo‘llaniladigan  anjomlarning  eng  asosiylari.
1