Gidrogeologiya va injenerlik geologiyasi asoslari

21.5. YER OSTI SUVLARI SIFATINI BAHOLASH
21.5.1.  ICHIMLIK  SUVLARGA  BO‘LGAN  TALAB
Yer osti suvlarining sifati ularning fizik xususiyatlariga va kimyoviy
tarkibiga bog‘liq. Toza ichimlik suvi rangsiz, tiniq, harorati 4—15°C,
qattiqligi 7 mg.ekv/l dan oshmasligi, o‘z tarkibida kasalliklarni keltirib
chiqaruvchi bakteriyalar bo‘lmasligi kerak. Suvlar sifatini baholash davlat
tomonidan joriy etilgan standartlar asosida amalga oshiriladi. Harakatdagi
standartlarga binoan ichimlik suvi tarkibidagi erigan moddalarning umu-
miy  miqdori  105—110°C  haroratda  1000  mg/l  dan  oshmasligi  kerak.
Suv tarkibida ayrim elementlarning, jumladan qo‘rg‘oshinning miqdori
har  litr  suvda  0,1;  mishyak  —  0,05;  ftor  —  1,5;  mis  —  3;  rux  —  5;
temir  —  0,3;  fenol  —  0,01  mg  dan  ko‘p  bo‘lmasligi  lozim.  Hozirgi
vaqtda juda ko‘p yer osti suv manbalarining organik ifloslanishi kuza-
tilmoqda. Bunday suvlarda ma’lum miqdorda ichak kasalliklari tayoq-
chalari mavjud bo‘lishi mumkin. Agar 100 sm
3
 suvda bir ichak kasalligi
tayoqchasi bo‘lsa sof, 10 sm
3
 da bo‘lsa qoniqarli, 1 sm
3
 bo‘lsa, shubhali,
0,1 sm
3
 suvda 1 tayoqcha bo‘lsa, sof toza bo‘lmagan, 0,01 sm
3
 suvda 1
tayyoqcha bo‘lsa mutlaqo yaroqsiz deb baholanadi. Amaliyotda yer osti
suvlari  ana  shunday  tayoqchalar  bo‘lishi  darajasi  koli-titr
1
  bilan
belgilanadi.
1 
Ma’lum  hajmdagi  (1  l)  suvda  bo‘lgan  ichak  tayyoqchalarining  miqdori.  Agar  300
sm
3
 suvda  bitta tayyoqcha bo‘lsa,  suvning ifloslanish ko‘rsatkichi  300 sm
3
 koli-titr  deb
yuritiladi.
19—M.Sh. Shermatov

---

2 9 0
Vodoprovod suvlarining 300 sm
3
 miqdoriga 1 koli-titr to‘g‘ri kelishi
yoki har 1000 sm
3
 suvdagi tayyoqchalar soni 2—3 tadan kam bo‘lishi
kerak. Agarda 300 sm
3
 suvda 1 ichak tayyoqchasi uchrasa, suv xlorlanishi,
so‘ngra iste’molchiga berilishi mumkin. Shuningdek, yer osti suvlarida
azot birikmalari: nitrit-ion (
2
NO

), nitrat-ion (
3
NO

) va ammoniy-ion
(
4
NH

) ko‘p  miqdorda bo‘lishi  ham suvning  ifloslanganligidan, unda
inson organizmi uchun zararli bakteriyalar mavjudligidan dalolat beradi.
Ichimlik suvi sifatida ishlatiladigan yer osti suvlari tarkibida radioaktiv
elementlar, ularning izotoplari (Sr
90
, C) bo‘lishi juda xavfli hisoblanadi.
Ularni meoyoriy qiymati Davlat Bosh sanitariya inspeksiyasi tomonidan
belgilangan me’yordan oshmasligi lozim.