Gestalt psixologiyasi Germaniyada paydo bo'lgan psixologiya bo'limi. Bu psixikani ma'lum tarkibiy qismlarga nisbatan birlamchi bo'lgan yaxlit tuzilmalar nuqtai nazaridan o'rganish va tushunish imkonini beradi

Tadqiqot sohalari:

Idrok (tuzilmani shakllantirish omillari va qonuniyatlari; izomorfizm printsipi)

Yaxlitlik tamoyillari:

1. yaxlitning ortiqcha yig‘indisi tarkibiy qismlar yig‘indisiga kamaymaydi. Bu yaxlitlikni tashkil etuvchi elementlar o'z xususiyatlarida o'zgarishi mumkinligiga asoslangan edi. Agar o'zgarishlar butunning tuzilishiga ta'sir qilmasa, ular butunning sifatini o'zgartirmaydi.

2.butunni ko‘chirish (gestalt ko‘chirilgan shaklda ham tanib bo‘lib qoladi)

Gestalt psixologiyasi 1920-yillarning boshlarida Germaniyada assotsiativ psixologiyaning barcha turlarining atomizmi va mexanizmiga qarshi reaktsiya sifatida paydo bo'ldi. Ta'sischilar: M. Vertgeymer, V. Kehler, K. Koffka - Berlin maktabi vakillari; va, albatta, o‘z maktabiga asos solgan K. Levinning hissasi katta.

«Gestalt» tushunchasini Erenfels «Shakl sifati haqida» (1890) maqolasida sezgilarni o‘rganishda kiritgan.

1912 yil - harakatni idrok etish haqidagi maqola. Bu yil Gestalt psixologiyasining tug'ilgan kuni. Vazifa eksperimentlarning tavsifi emas, balki izomorfizm printsipi, ko'p yo'nalishli kuchlarning ta'siri asosida talqin qilishdir, ularning asosi gestaltlardir.

1918 yil - Koehler maymunlar bilan tajriba o'tkazdi. Bu ham gestalt psixologiyasining boshlanishi. Maymunlar va odamlarning tafakkuri va aql-zakovati har xil ekanligi aniqlandi. Agar hayvon yechim shartlari va vositalarini bir butunga birlashtirsa, bir muncha vaqt o'tgach, tushuncha paydo bo'ladi (yechim uchun ulanishlarning to'satdan ixtiyori).

1920 yil - Kohler tovuqlar bilan tajriba o'tkazdi. U tovuqning individual ta'sirlarga emas, balki vaziyatning elementlari o'rtasidagi yaxlit munosabatlarga ta'sir qilishini ko'rsatdi. Gestalt psixikaning asosiy xususiyatidir.

Koffka - rivojlanishni gestalt nuqtai nazaridan tushuntirish: dastlab dunyo gestaltlangan, ammo gestaltlar bir-biri bilan aloqa qilmaydi va o'z-o'zidan mukammal emas.

20 - Psixologik tadqiqotlar jurnali. Psixologiyaning tarqalishi. Gestalt psixologiyasining asosiy tamoyillari shakllantirilgan.

1926 yil - Levin "Niyatlar ..." kitobini nashr etdi.

Butun psixologiyaning kashshoflari Leyptsig maktabi olimlari - F. Kryuger, I. Volkelt, F. Sander (XX asrning 10-yillari oxiri - 30-yillarning oxiri). Ularning psixologiyasining asosiy tushunchasi tuyg'u bilan singib ketgan yaxlit tajriba sifatidagi murakkab sifat tushunchasidir. Ular buni ishlab chiqmadilar - ular ba'zi uslubiy qiyinchiliklardan qo'rqishdi.

Gestalt psixologiyasining tarixi M. Vertgeymerning "Harakatni idrok etishning eksperimental tadqiqotlari" (1912) asari chiqishi bilan boshlanadi, unda idrok qilish aktida alohida elementlarning mavjudligi haqidagi odatiy g'oya shubha ostiga olindi. Bu ishida u zohiriy harakat (stroboskopik harakat) ta'sirini tasvirlab bergan. Juda qiziqarli.

Shundan soʻng darhol Berlinda Vertgeymer atrofida Berlin Gestalt-psixologiya maktabi shakllandi: M. Vertgeymer, K. Koffka (1886-1941), V. Kyoler (1887-1967), K. Levin (1890-1947). Tadqiqot idrok, fikrlash, ehtiyojlar, ta'sirlar, irodani qamrab oldi. Umuman olganda, gestaltistlar psixologiya chegarasidan jiddiy ravishda chiqib ketishdi → va keling, haqiqatning barcha jarayonlarini Gestalt qonunlari bilan belgilaymiz!

Gestalt psixologiyasining markazida yaxlitlik muammosi va eski, assotsiativ va yangi xatti-harakatlar psixologiyasining elementar va mexanizmidan farqli ravishda yaxlit yondashuv mavjud.

Muhim nuqtalar:

1. Psixologiyaning predmeti va metodi haqida yangi tushuncha: dunyoning sodda tasviridan boshlash, reaksiyalarni qanday bo‘lsa shunday o‘rganish, tahlil qilinmagan va o‘zining yaxlitligini saqlab qolgan tajribani o‘rganish muhim ahamiyatga ega. Ushbu tuzilishda alohida elementlar ajralib turadi, ular haqiqatan ham mavjud. Ammo ular ikkinchi darajali bo'lib, bu butunlikda o'zlarining funktsional ahamiyati bilan ajralib turadi. Butunni elementlarga bo'lib bo'lmaydi, chunki o'shandan beri u mavjud bo'lishni to'xtatadi.

2. Analitik introspeksiya usulini tanqid qilish. Gestaltistlar tahlilni davomiy deb hisoblashgan, dastlab idrok to'liq tasvirni beradi. Analitik introspeksiya kuzatuvchi tomonidan o'z idrokining mazmunini, tajribasini to'g'ridan-to'g'ri va tabiiy tavsiflashga qaratilgan boshqa fenomenologik usulga qarama-qarshi qo'yildi. Introspektiv psixologiyadan farqli o'laroq, sub'ektlar idrok ob'ektini o'zlari bilganlaridek emas, balki hozirgi paytda ko'rganlaricha tasvirlashlari kerak edi. Ushbu tavsifda hech qanday element yo'q.

3. Fenomenologik usul yordamida o‘tkazilgan tajribalar yordamida ko‘rish sohasi elementlari bir qator omillarga bog‘liq holda pertseptiv tuzilishga birlashishi aniqlandi. Bu omillar elementlarning bir-biriga yaqinligi, elementlarning o'xshashligi, izolyatsiyasi, simmetriyasi va boshqalar. Bayonotda integral tasvir dinamik tuzilma ekanligi va tashkilotning maxsus qonunlariga muvofiq shakllantirilishi ishlab chiqilgan. → Ba'zi idrok qonunlarining so'zlari (men uni bo'yamayman, chunki hamma buni juda yaxshi eslaydi deb o'ylayman):

Shakl va fonni farqlash qonuni; (ko'rish sezgilarini ob'ektga ajratish - fonda joylashgan figura)

Homiladorlik qonuni (barcha mumkin bo'lgan pertseptiv alternativalarning eng oddiy va eng barqaror figurasini idrok etish tendentsiyasining mavjudligi.)

Butunni to'ldirish qonuni (kuchaytirish) (aniq, ammo to'liq bo'lmagan tuzilmalar har doim aniq geometrik yaxlitlikka to'ldirilar edi.)

4. Bu fenomenologiya izomorfizm tamoyilidan foydalangan holda tushuntirildi. → Tuzilmalar aqliy faoliyat natijasi emas. Ruhiy dunyo - bu miyaning tegishli jarayonlarini dinamik tashkil etishning aniq tizimli takrorlanishi.

5. Tafakkurni eksperimental o'rganish (Kehler, Vertheimer, Dunker "Mayer). Kohlerning fikricha, intellektual yechim shundan iboratki, sohaning ilgari bog'lanmagan elementlari muammoli vaziyatga mos keladigan ma'lum bir tuzilishga birlasha boshlaydi. Maydonning muammoga mos ravishda tuzilishi, hal qilish uchun zarur bo'lgan barcha elementlar hayvonni idrok etish sohasida bo'lishi sharti bilan, ixtiyoriylik (idrok) natijasida birdaniga sodir bo'ladi. Vertgeymer ushbu tamoyilni inson muammolarini hal qilish uchun kengaytiradi → fikrlashning asosiy bosqichlarini ajratib ko'rsatadi:

Mavzuning paydo bo'lishi → shaxsning ijodiy kuchlarini safarbar qiladigan "yo'naltirilgan keskinlik" tuyg'usining paydo bo'lishi;

Vaziyatni tahlil qilish, muammodan xabardorlik → vaziyatning yaxlit tasvirini yaratish;

Muammoni hal qilish -> asosan ongsiz, garchi oldindan ongli ish zarur bo'lsa;

Insight → yechim uchun g‘oyaning paydo bo‘lishi;

Bajarish bosqichi.

6. K. Levin (1890-1947) asarlari.

Levin shuni ko'rsatdiki, inson faoliyatining har qanday shaklida, xoh u harakat, tafakkur, xotira, niyatning asosi - kvazi ehtiyoj. Prefiks kvazi Levin ehtiyojlar haqidagi tushunchasini psixologiyada allaqachon o'rnatilgan va asosan biologik, tug'ma ehtiyojlar bilan bog'liq bo'lgan tushunchalardan ajratish uchun kerak. Kvazi-ehtiyoj - bu sub'ektning o'zi tomonidan qo'yiladigan yoki boshqa birovdan, masalan, eksperimentatordan kelib chiqadigan biron bir maqsadni bajarish, bajarish istagi. Ular qabul qilingan niyatlar, maqsadlar bilan bog'liq holda haqiqiy vaziyatda shakllanadi va shaxsning faoliyatini yo'naltiradi. Kvazi-ehtiyoj shaxsda keskinlik tizimini yaratadi. Ushbu kuchlanish tizimi zaryadsizlanishga moyildir. Levinning fikricha, detente ehtiyojni qondirishdan iborat. Shuning uchun K. Levin nazariyasi nomi - "shaxsning dinamik nazariyasi". Talabni qondirish muayyan vaziyatda amalga oshiriladi. Bu holatni Levin psixologik soha deb atagan.. Psixologik sohadagi har bir narsa o'zining jismoniy xususiyatlari bilan emas, balki sub'ektning ehtiyojlariga qandaydir munosabatda namoyon bo'ladi. Aynan ehtiyoj bir ob'ektning rag'batlantiruvchi xususiyatga ega bo'lishi, o'ziga jalb qilishi, ijobiy valentlikka ega bo'lishi, ikkinchisi esa bunday rag'batlantiruvchi xususiyatga ega emasligi, salbiy valentlikka ega bo'lishini belgilaydi.

Kvazi-ehtiyojlar bilan bog'liq holda, Levin maqsad qo'yish va maqsadga yo'naltirilgan xatti-harakatlar muammosini o'rganib chiqdi. Ushbu tadqiqotlar psixologiyaga maqsadlarga erishish bilan bog'liq xatti-harakatlarni tavsiflovchi eng muhim tushunchalar majmuasini kiritdi: shaxsning maqsadli tuzilishi va maqsadli darajalari, shu jumladan real va ideal maqsadlar, intilishlar darajasi, muvaffaqiyatga erishish va istak. muvaffaqiyatsizlikka yo'l qo'ymaslik uchun va boshqalar.

Levin psixologiyani bir qancha yangi usul va uslublar bilan boyitdi:

a. uzilgan harakat bo'yicha tajribalar (M. Ovsyankina);

b. tugallanmagan va tugallangan harakatlarni yodlash bo'yicha tajribalar (B.V.Zeygarnik);

c. almashtirish tajribalari (K. Lissner va A. Mahler);

d. da'volar darajasini aniqlash uchun tajribalar (F. Hoppe);

e. to'yinganlik tajribalari (A. Karsten) va boshqalar.

6. Gestalt psixologiyasi psixoterapevtik amaliyot sohasida qo'llanildi. Uning tamoyillari asosida psixoanaliz bilan birgalikda F. Perls gestalt terapiyasiga asos soldi.

“Menga ayting va men unutaman. Menga ko'rsating va men eslayman. Meni siz bilan qo'ng'iroq qiling, men tushunaman ». Konfutsiy (Xitoyning qadimgi mutafakkiri va faylasufi).

Ehtimol, har bir kishi psixologiyani hayot hodisalari tizimi sifatida biladi, ammo kamdan-kam odam isbotlangan bilimlar tizimi va hatto u bilan maxsus shug'ullanadiganlar ham barcha turdagi ilmiy va amaliy muammolarni hal qilishini biladilar. "Psixologiya" atamasi birinchi marta XVI asrda ilmiy foydalanishda paydo bo'lgan va psixik va ruhiy hodisalarni o'rganish bilan shug'ullanadigan maxsus fanni bildirgan. 17-19-asrlarda psixologlarning tadqiqot sohasi sezilarli darajada kengayib, shaxsning ongsiz psixik jarayonlari (ongsiz) va tafsilotini qamrab oldi. Va allaqachon 19-asrdan. psixologiya - bu ilmiy bilimlarning mustaqil (eksperimental) sohasi. Odamlarning psixologiyasi va xulq-atvorini o'rganar ekan, olimlar insonning biologik tabiatida ham, uning individual tajribasida ham ularning tushuntirishlarini izlashda davom etmoqdalar.