Gerontologiya va um um iy geriatriya

II bob. ARTERIAL QON TOMIRLARI VA YOSH
Z am onaviy angiologiya taraqqiyotida arterial qon tom irlar 
va ateroskieotik o ‘zgarishlarning yoshga binoan o ‘zgarishi eng 
katta m u am m olard an hisoblanadi. N o rd m an aytganidek, har 
bir qon tom irlari jarayo n larin in g obyekti hisoblanib, “yangi 
k o ‘m -k o 4k o ‘tdan so m o n g ach a“ degan iboraga mos keladi 
(1969). H aqiqatdan ham yillar davom ida har bir tom irlarning, 
uning devorida qon yo‘llaridagi o ‘zgarishlar alohida kasalliklar 
chaqirishiga asosiy sabablardan biri b o ‘ladi. Yosh kattalashgan 
sayin tom irlar devorining elastikligi, c h o ‘ziluvchanligi o ‘zgarib 
boradi. 
K elajakning asosiy qism atlaridan biri — ana shu 
o ‘zgarishlar asosida ro 4y beradigan patalogik h o latlarni o 'rganishi, 
ularni to ‘g'ri talqin qila bilishidir. M .V ichdech (1957) aytganidek 
norm al sklerotik qarish - taqdir, ateroskleroz esa — kasallikdir. 
U lar ikkalasi o ‘zgarganda (bu 55—60 yoshlardan boshlanadi), 
u larning qay biri ustunligini aniqlash an ch a qiyinlashadi. 
A rterial qon tom iri sxemasi aniq yosh gradatsiyasiga muvofiq 
o 'zgarib boradi. Boshlang‘ich 10—15 yilda (60 dan keyin) 
ularning c h o ‘ziluvchanligi ortadi, ichki qismi kengayib devorlar 
y o ‘g‘onlashadi va sekin-sekin arteriyalar elastikligini y o ‘qotib 
boradi. Y um shoq m ushak oralig'ida retikulyar to 4qim a va 
kollogen inchalari o'zgarib boradi. B ora-bora sekin-asta qarilik 
belgilari boshlanib boradi (O .K aufm an va boshqalar 1974).
Arterial qon toniirlarda yosh bormi?
Ha. albatta individual (sistemali, to'qim ali va organlarda) 
arteriyalarning elastikligi va m ushaklar o'zining alohida yoshiga 
cga, va'ni "qarish pocherki" bor, bu har qaysi insonning genetik 
to 'q im a tuzilishi va ontogenoziga bogMiq. Qon tom irlaridagi 
getcrogen 
va 
geterodinam ik 
o'zgarishlar 
alohida 
ularning 
taraqqiyotiga, rivoj la ni shiga va qarish davriga bog‘liq. Asosan 
aorta dcvorlarining o'zgarishi 50—80 yoshlarda b o ‘lib, tom ir davri 
kollogen donachalarga boy b o ‘lib, strom aning gialinoziga olib 
keladi.
17
T O S h i v l N ! i l b ^ ’i O T