Gerontologiya va um um iy geriatriya

Uyqusizlik:
Muammoni qayerdan izlash kerak?
Sabab nimada?
Keksalam ing o'zini yom on his etishi barcha holatda ham 
uyqusizlik oqibati emas. Zero, kishi salomatligiga uyquchanlik 
ham salbiv ta ’sir qilishini unutm aylik.
Uyqu yaxshi boMishida uydagi m uhitning ta ’siri katta. 
Q ariyalar yoshlardek epchil va chaqqon boMmaydi. Bir ish qilsa, 
tezda charchaydi. Keyin o'tirgan joyida m udrashi, kunduzi uxlab 
qolishi m um kin. K unduzi maza qilib uxlagandan so‘ng esa kechki 
uvquni ancha payt kutib qolishi m um kin.
Uyquning eng katta dushm anlaridan biri asablardir. Asab 
tizim ining turli o'ylar bilan band boMishi tinch orom olishga xalaqit 
beradi. Asablar ham boshqa a ’zolar singari dam olishi zarur. Agar 
unga dam berilm asa, asabiylashish, bosh miya torm ozlanishi, 
um um iy jism oniy holatning yom onlashishi kuzatiladi.
Bundan 
tashqari, 
oshqozon, 
ichakning 
yarali, 
tashqi 
nafasning, tez-tez peshobga borish odati, b o ‘g‘im lar og‘rig‘i va 
um urtqa m uam m olari, gipertoniya, nafas yo‘llari yallig^anishi,
69

---

stenokardiya kabi xastaliklar ta ’sirida ham uyqu buziladi. Shu 
sababli uyqusizlikka qarshi kurashishdan oldin mavjud surunkali 
xastaliklarni davolash lozim .
Kerakli 
natijaga erishish u ch u n
shifokor m aslahatlariga 
m u n tazam am al qilish talab etiladi. Shu bilan birga, q o ‘shim cha 
tavsiyalarga rioya etish uy sharoitida yaxshi natijaga erishishga 
olib kelishi m um kin.
M asalan, do im o oyoqni uzatib yotish bilan keksalik gashtini 
su rm o qch i b o ‘lganlar uyqusizlikni orttirib olishi hech gap 
em as. S huning u ch u n faol harakatda gap k o‘p. Q anchalik ko‘p 
harakatlansangiz, toliq qan organizm m iriqib hordiq chiqarishni 
xohlaydi.
T oza havoda iloji b oricha k o ‘proq b o iin g . Ayniqsa, kechki 
sayr organizm va tungi o rom u ch u n foydali.
Y ana bir m u h im qoida. U xlashdan oldin to ‘yib ovqatlanm ang, 
shuningdek, k o ‘p suyuqlikni k o ‘p ichish peshobni tez-tez to ld irib , 
u yquni qochiradi.
M uhim i 
qariyalarda aniq kun 
tartibi 
boMgani 
m a’qul. 
O rganizm ni ovqatlanish, uxlash, sayr qilish kabilarda m uayyan 
tartibga o ‘rgatish kerak. N afas yoMlari ishini yaxshilaydigan 
gim nastika m ashqlarini doim iy ravishda bajarishga ham odatlaning.
B undan tashqari, 
kitob yoki gazetani 
yotib o ‘qim ang. 
U xlashdan oldin televizorga ko‘p bog‘lanib qolm agan m a ’qul. 
C h un ki televizor asab tizim i faoliyatiga salbiy ta ’sir ko‘rsatib, 
tungi uyquga xalaqit beradi.
K echasi yotishdan oldin sut yoki iliq suvga ozgina asal 
aralashtirib (agar qarshi ko‘rsatm a b o ‘lmasa) ichish yaxshi 
sam ara beradi. D engiz tuzidan vanna qabul qilsangiz ham asablar 
tin chlanad i.