Gerontologiya va um um iy geriatriya

Yurak isheniiyasi kasalligining ikkilamchi profilaktikasi
Agiografiya, ya'ni tom irlar holatini rasmga tushirish ham da 
kasallikning kelib chiqish va rivojlanish tarixiga aniqlik kiritilgandan 
so'ng tekshiruv natijalariga qarab asosan stenokardiya, o ‘tkir 
infarki va o ‘tkir yurak yetishmovchiligida yurak toj arteriyalarining 
trom bozi ham da qonning quyuqlashib tiqilib qolishi yuz berishi 
ehtim oliga baho beriladi. 8 5 -9 0 % bem or miokard infarkti va 
yurak ishemik kasalliklari turlari va sabablariga qarab ularning 
o ‘tkir xurujidan qiynalishi va og4ir ahvolga tushishi m um kin. 
D em ak, ushbu m a’lum otlarga ko‘ra ularning ham m asi ikkilamchi 
profilaktikaga m uhtoj keksalar hisoblanadi.
6i

---

Profilaktik chora
Q a riy a la rd a ik k ila m c h i p ro fila k tik a olib b o rish a lo h id a
k a tta m avzu. A vvalo u la rn in g h a r birig a y o n d o sh k asallik larn i 
n a z a rd a tu tg a n h o ld a in d iv id u a l y o n d a sh ish lozim . M io k ard
in fa rk tid a
y u ra k
t o ‘q im a la ri 
n ek ro zg a 
u c h ra y d i 
(h a lo k
b o ‘la d i). S h u n d a y p a y td a b e m o r a h v o lin i yax sh ilash u c h u n
b ir in c h i n a v b a td a x a sta lik d a n q iy n a lg an m io k ard t o ‘q im a la rin i 
s o g ‘lo m la s h tiris h g a h a ra k a t q ilish z a ru r, bu a m a lla r o rq ali 
k asa llik n in g
p ayt 
p o y la b
tu rg a n
n av b atd ag i 
h u ju m i 
va 
a s o ra tla rin i k a m a y tirg a n b o ‘lasiz.
Ikkilam chi profilaktika deganda, asosan quyidagilar nazarda 
tu tiladi, 
avvalo, 
tom irlarni 
ateroskleroz 
holatidan 
saqlash 
lozim . C hu nk i o rtiq ch a va keraksiz xolesterin ham da yog4ar 
to m irla rd a q o ‘nim to pib, salbiy ta ’sir qiladi. T o m irlar toraygani 
bois organizm ga kislorod kirish cheklanadi. 0 ‘rta yoshda qonda 
m e ’yordagi um um iy xolesterin m iqdori 5,2—5,7 m m ol \l b o ‘ladi. 
U n in g 6,5 m m o l\l dan ortishi o rtiqcha hisoblanadi. Shuning 
uch u n
qo n d a 
xolesterin 
m iqdorini 
kam aytirish 
ikkilamchi 
profilaktikaning yana bir m uhim omili hisoblanadi. X astalikdan 
h im oyalanish u c h u n , asosan, iste’m olda yog‘ m iqdorini to 'g ‘ri 
belgilash tavsiya etiladi. K okproq kunjut yogki, araxis, dengiz 
baliqlarini ishlatish kerak. C hunki ular tarkibida to ‘yilm agan yogv 
kislotalari k o ‘p.
A m erika 
olim larining 
ta ’kidlashicha, 
bunday 
xastalikka 
chalin g an b em o r n o n u sh ta qilm asdan ko‘chaga chiqmasligi kerak. 
C h u n k i ochlik hissi qon quyuqlashishiga sabab boMadi. Bu esa 
o ‘tk ir m iokard infarkti qaytalanishiga olib kelishi m um kin.
T abiiyki, m asala yechim i ovqatlanish va parhez tartibiga borib 
taqaladi. Y og‘siz va tuzsiz ovqatlanish tartibiga iloji boricha amal 
qilish lozim . Q olaversa m oddalar alm ashinuvini yaxshilash ham da 
jism o niy harakatni k o ‘paytirish arterial qon bosim ini nazorat 
qilish m uhim . O rtiqcha vazn b o ‘lsa albatta, undan xalos bo'lish 
talab etiladi.
K oronar, y a’ni yurak toj arteriyalari trom bozining oldini olish 
u c h u n yurak xastaliklaridan qiynaladigan bem orga aspirin yoki
62

---

tarkibida aspirin bor dorilarni kichik dozalarda m untazam berish 
kerak. Bunday holatlarda keksalarga ko‘proq va ohista yurish 
tavsiya etiladi. Ertalab yengil jism oniy m ashqlar qilish yoki oddiy 
o ‘tirib turish ham nafas y o lla rin i ochishi m um kin. Q o‘l oyoqlarini 
yoyib tortish m ashqlari natijasida ancha yaxshi o ‘zgarishlar 
kuzatiladi. Ayniqsa o ‘tkir m iokard infarktida bunday harakatlar 
yurak m ushaklarining kislorodga b o ‘lgan ehtiyojini qondirib yurak 
urishini biroz pasaytiradi. T o ‘sh orqasidagi og‘riqlam ing oldini 
oladi. Arterial qon bosim ini nisbatan tushiradi.
Y uqorida aytilganlarga amal qilish qayta infarktning oldini 
olishga yordam berishi isbotlangan.