Gerontologiya va um um iy geriatriya

Zotiljam kasalligining qariyalarda kechishi
Kasallikning asosiy sabablari. 
Z otiljam (o 'p k a yalligManishi) 
degan n om n in g o kziyoq nafas olish tizim in in g asosiy a ’zosi 
zararlan ish id an darak beradi. O 'p k a to ‘qim alariga infeksiya 
tushishi bilan kasallik rivojlanadi. M ikroblar o 'p k a v ab ro n x la rd a 
qon yoki limfa orqali kiradi. Virus va b akteriy alarnin g turli 
xilm a-xil: pnevm okokk, stafilakokk va strep tak o k k ayniqsa, 
A va В guruhiga m ansub gripp viruslari, aden ov iru slar deb 
n o m lan ad i. H ar bir virusga o ‘zgacha yondashuv va alohida 
davo talab etiladi.
Bundan tashqari zotiljamning paydo bo'lishi im munitetga, 
organizm ning 
umum iy 
holatiga, 
shuningdek, 
kasallik
57

---

q o ‘zg‘atuvchining turiga bog‘liq. A ynan shuning uchun grippdan 
so‘ng zotiljam asorati qoladi.
Klinik belgilari. 
Afsuski zotiljam ning alohida belgilari yo‘q. 
Y a’ni b em o m in g shikoyatlari xastalik belgilari faqatgina 35—50% 
qariyalarda m avjud b o ‘lib, klinik holati nam oyon b o ‘lmaydi. 10% 
gacha qariyalarda esa belgisiz o 'tish i m um kin. Q ariyalarda asosiy 
belgi sifatida titrash, yuqori istm a va y o ‘tal kuzatiladi. Klinik 
belgilari u m um iy shikoyat tariqasida, y a’ni holsizlik, ishtahaning 
y o ‘qolishi kuzatilishi m um kin. B em or bu holatlarni oddiy gripp 
deb o ‘ylab shifoxonaga shoshilm aydi. N atijada kasallik ikkilam chi 
turga o ‘tadi.
K asallik ik kilam chi turga m ansub b o ‘lsa, b em o rn in g ahvoli 
keskin y o m o n lash ad i. Y a’ni b em o r holsizlanishi, tez charch ash i, 
bosh og‘rishi, ta n a h aro rati 38—39 darajagacha k o ‘tarilishi 
m u m k in . Y o ‘tal kasallikning o ‘ziga xos belgisi hisoblanadi. 
Y o ‘tal q u ru q yoki n am b o ‘lishi m um kin. Q uruq y o ‘tal tu tg an d a 
b em o rn in g nafas olishi q iyinlashadi, bu te z -te z takrorlangani 
u c h u n b e m o r h o ld a n toyadi. N am yoHalda yiringli b a ’zan qon 
aralash balg‘am ajraladi. B em or nafas qisishi, ko ‘krak sohasidagi 
o g ‘riq dan shikoyat qiladi, to m ir urishi 1 daqiqada 110 tagacha 
tezlashadi.
S hifokor yordam ga keladi. B unday h o latlar shifokor bem orni 
rentgen h am d a laboratoriya tahlili asosida tekshiruv o4 kazg an d a 
zotiljam tashxisi q o ‘yiladi. R entgenolog teksh iru v laraso sid a butun 
0
‘p k aning katta b o ‘lagi em as, balki o ‘ch o g ‘i (gem ogen qorayish) 
topiladi. A gar d ard m a n d bir necha yillardan beri surunkali bronxit 
bilan og‘rib, u nin g asoratlari pnevm okonioz, em fizem a kabi 
o ‘zgarishlar b o ‘lgan b o ‘lsa, yuqoridagi rentgenologik o ‘zgarishlar 
y orqin b o ‘lm aydi. U n d a yallig‘lanish belgilari k o ‘rinadi.
Tashxis 
q o ‘yishda 
yana 
organizm ning 
im m un 
holat ini 
o ‘rganuvchi testlar ham o ‘tkaziladi. Ayniqsa, surunkali buyrak 
faoliyati yetishm ovchiligi b o ‘lgan qandli diabet bilan og‘rigan 
qariyalarda kasallik og‘irroq kechadi. Bunday qariyalarni faqat 
statsio nar sharoitda davolash lozim. U nda quyidagilarga rioya 
qilish kerak:
58

---

1. Zotiljainning kelib chiqish sababini aniqlash (bu shamollash 
yoki qaysidir infeksiya ta ’sirida boMishi m um kin) lozim.
2. A ntibiotik tanlashda har bir qariyaga alohida yondashiladi 
(allergik holati, m edikam entoz zo lrayishi, ichak'va jigar modda 
alm ashinuvining hozirgi holati va h.k.).
3. A ntibiotiklardan tashqari sulfalinam idlar ham berilishi 
(“ Sulfadim ezin” , “ Sulfalen” , “ Biseptol” , “baktrim ” va boshqalar) 
kerak.
4. Albatta suyuqlik m iqdorini oshirish (sutkasiga 1,5 litrdan 
oshiq) ham mu him.
5. Yurak faoliyatini to ‘g‘ri nazoratda tutish, yurak glikozidlarini 
bilib, to kglri dozalarda berish lozim.
6. Balgkam tushiruvchi dorilardan eng ko'p qollaniladigani 
“ M ukaltin” hisoblanadi. Yoki 
1 -3 % li kaliy yodidi suvli 
eritm asining term osdagi dam lam asi, tuyatovon (мат и мачеха) 
barglari dam lam asi, “ Linkas” siropi va boshqalar.
7. Albatta C, A va В vitaminlari zarur.
8. Kerak b o ls a valligManishning solrilishiga yordam beruvchi 
aloy ekstrakti va kislorod terapiya qollan iladi.
9. Shifobaxsh giyohlardan isiriq, n a’m atak dam lam asi, malina 
sharbati, olm a, olxo'ri va shotut iste’mol qilish kerak.
10. A ntibiotiklar qabul qilinayotgan davrda tarkibida katta 
m iqdorda vitam inlar bo'lgan choy va tinitm alar ichib turish 
kerak. Chunki antibiotiklar oshqozon-ichak tizimidagi barcha 
fovdali m ikrollorani o ld ira d i. Shuningdek, kuchli ta ’sir qiluvchi 
dorilar qabulidan 2 - 3 kun o 'tgach, bir kunda 3 m ahal ovqatdan 
oldin, tarkibida bifido yoki laktobakteriyalar b o lg a n dorixona 
preparatlaridan birini qabul qilish kerak. M ikroflora tiklash kursi 
2 haftada davom ida o ‘tkaziladi.