Германия федератив республикаси

2.1-jadval

2010-2021-yillarda GFR soliq tushumlari, umumiy byudjet daromadlari hamda byudjet xarajatlari ko’rsatkichlari⁶

	Soliq tushumlari	Umumiy byudjet daromadi	Byudjet xarajatlari
2010	226,2	244,296	234,035568
2011	248,1	267,948	265,26852
2012	256,1	276,588	298,71504
2013	259,8	280,584	274,97232
2014	270,8	292,464	293,341392
2015	285,6	308,448	310,298688
2016	293,4	316,872	319,406976
2017	301	329,1	332,7201
2018*	308,8	337,5	342,225
2019*	321,8	348,2	353,423
2020*	327,1	349,4	354,9904
2021*	341,6	356,8	363,5792

Yuqoridagi 2.1-jadvaldan guvohi bo’lishimiz mumkinki, 2010-2017-yillar oralig’ida mamlakat byudjeti daromadlarining qariyb 92 foizi soliqlar hisobiga shakllantirilgan. Xususan, 2010-yilda soliq tushumlari 226,2 mlrd. yevroni tashkil mazkur miqdor keying yillarda o’sish trendini namoyon etib, o’tgan yil yakunlariga ko’ra 301 mlrd. yevroni tashkil etdi.

Ahamiyatga molik jihati shundaki, yuqorida olingan yillar kesimida federal byudjet xarajatlari ham o’sish trendini namoyon etib, o’tgan yil so’nggiga kelib federal byudjet profitsiti 1,1 foizni tashkil etdi. Mamlakat byudjetida aksizlar iste’molga solinadi. Egri soliqlar tushumida QQS 40%ni tashkil etadi. Boj to’lovlari ham egri soliqlar jumlasiga kirib import va eksport tovarlariga solinadi. Cherkov solig’i majburiy davlat solig’iga kiradi, mazkur soliqning vazifasi–yonuvchi moddalar iste’molini qisqartirishdir. Markaziy byudjetga soliq tushumlaridan tashqari, davlat korxonalari daromadlari va renta to’lovlari ham kiradi.

Ma’lumki, ijtimoiy takror ishlab chiqarish jarayonida ta’sir etish vositalaridan biri davlat xarajatlaridir. Byudjet hisobidan birinchi navbatda federatsiya, yerlar va obshinalar faoliyatining an’anaviy sohalari moliyalashtiriladi. Markaziy hukumat barcha xarbiy xarajatlar, shuningdek, alohida tarmoqlarga moliyaviy yordam, fan va ta’lim boshqaruv apparatiga xarajatlarni amalga oshiradi. Davlat boshqaruvida iqtisodiyotga byudjet xarajatlari muhim ahamiyatga ega. Bu xarajatlarning 90%i ishlab chiqarish infratuzilmasini moliyalashtirishga sarflanadi.

Ma’lumki, GFR YI iqtisodiyotining yetakchilaridan biri hisoblanadi. Yevropa davlatlari uchun donar vazifasini o’tayotgan ushbu iqtisodiyot ham ba’zi iqtisodiy muammolardan xoli emas. So’ngi yillarda mamlakat xukumati moliyaviy siyosat bilan bog’lik jiddiy muammolarga duch kelmoqda. Biz GFR byudjet-soliq siyosati uchun xavf solayotgan quyidagi 3 asosiy muammoga to’xtalib o’tamiz:

1. 
   Demogarafik muammolar;
   
2. 
   Davlat qarzi bilan bog’lik muammolar;
   
3. 
   Fiskal rag’batlantirish bilan bog’lik muammolar.
   

Demogarafik muammolar.

Qayd etish lozimki, mazkur muammo aholi qarish darajasi bilan bog’liq bo’lib, Yevrostat tomonidan taqdim etilgan so’nggi ma’lumotlarga ko’ra mamlakat umumiy aholisining 42 foizini nafaqa yoshidagilar tashkil etib, ularning 57 foizi mehnatga yaroqli hisoblanadi. O’z navbatida mamlakatda tug’ilish darajasining pastligi mamlakat uchun faol ishchi kuchi yetishmasligi muammosini keltirib chiqaradi. Bu esa, o’z navbatida, tug’ilishni sun’iy rag’batlantirish hamda aholining keksa qatlamini ijtimoiy himoya qilish xarajatlarining o’sishiga olib keladi.

Empirik tadqiqotlarning aks ettirishicha, mamlakat ijtimoiy xarajatlaring 30 foizga yaqini nafaqa, sug’urta va boshqa ijtimoiy to’lovlarga yo’naltirilib, mamlakatda ishsizlik nafaqasi o’rtacha 1,5 ming yevroni tashkil etadi.

Bundan tashqari, GFRda qarish darajasining oshib borishi tibbiyot xarajatlarining oshirilishiga sabab bo’lib, ijtimoiy himoyaga muhtoj qatlamning tibbiy xizmatlaridan foydalanishi davlat byudjeti hisobidan ta’minlanadi.

Mamlakat qarz yuki salmog’ining yuqoriligi.

Bugungi kunda Nems fiskal siyosatining oldida turgan yana bir asosiy muammo bu davlat qarzining yuqori darajada saqlanib qolayotganlidir. Xalqaro standartlarga muofiq davlat qarzi YaIMning 60% gacha miqdori maqbul sifatida e’tirof etiladi.

GFRdagi vaziyat shu bilan xarakterlanadiki, mamlakat qarzining YaIMga nisbati Maastrixt shartnomasida ko’rsatilgan tamoyillarga muofiq emas, ya’ni mamlakat qarz yuki darajasi 60%dan yuqori. Germaniya statistika agentligi tomonidan taqdim etilgan ma’lumotlarga ko’ra, mamlakatning Bundesbank, Jahon Banki Guruhi va boshqa yetakchi moliya tashkilotlari oldidagi qarzdorlik darajasi sezilarli ravishda yuqori bo’lib, har yili qarz yukini kamaytirish hamda mavjud foiz to’lovlari davlat byudjetidan 4 foizga yaqin xarajatlarni talab etadi.