Geosiyosat asoslari

5. X.Makinder geosiyosiy qarashlari. Xelford Makkinder (1861-1947) ingliz geografi, geosiyosatchisi, Maxfiy kengash a’zosi, geosiyosiy bilimlar rivojida muhim ahamiyat kasb etgan nazariyalar asoschisi. Oksford universitetida ta’lim olgan. 1887 yilda mazkur universitetda o‘qituvchilik faoliyatini boshlagan. Olim 1899 yi1 Oksford geografiya maktabiga asos solgan. 1903- yildan 1908 - yilgacha London iqtisodiyot maktabida direktorlik qilgan. 1910 - 1922 yillar Shotlandiya parlamenti a’zosi bo‘lib, konservatorlar manfaatini himoya qilgan. 1919 - 1920 yillar Rossiyaning Janubida britan komissarligi vazifasini ham bajargan. 1922 - 1947 yillar esa Buyuk Britaniya imperiyasi davlat tuzilmalarida bir qancha komitetlarni boshqargan'.

Geosiyosiy bilimlar rivojida muhim ahamiyat kasb etgan qator ilmiy atamalarning kirib kelishi bevosita uning nomi bilan bog‘liq:

• 
  Hearland — “Xartlend”
  
• 
  Pivot Area — asosiy o‘lka
  
• 
  Outer Crescent — tashqi yarim oy davlatlari
  
• 
  Midland Ocean Area — ichki okean zonasi⁴.
  

Makinder yashab ijod qilgan davrda Buyuk Britaniya tarixi bilan bog‘liq qator tarixiy davrlarning guvohi bo‘ldi. Unda Napoleon III boshqarayotgan qudratli Ikkinchi imperiyaning halokati, Bismarkning qator yorqin g‘alabalari (Sedan jangi) chuqur taassurot qoldirdi. Makinder davrida Buyuk Britaniya imperiyasi o‘z qudratining cho‘qqisiga erishdi. Go‘yoki Rim salatanati misoli uning hududlari Kanadadan Hindgacha cho‘zilar edi. Versal tinchlik shartnomasidan keyin xalqaro maydonda AQSH ning kuchayishi, SSSR, fashistlar Germaniyasining kuchayishi bois

HHJiOMaTHuecxHñ CJiOBaps. T. 1. M. H3Q-BO "Hayxa". 1984. cc.100-102

² Eyuiep A. CTparerrix Hau6esonaCHOCTri POcciiri Ha IOre. "Asris AQpHxa ceropHs". №1. 1997. c.29 https://ru.wikipedia o / k /MaKKHHqep, XonQopq POH

⁴ AenroB B.B. AenToB M.B. Feononrirrixa: rlCTO]aris ii reoprifl. C 157

Buyuk Britaniya o‘z mavqeini boy berdi. Ilgarigi buyuklikdan faqatgina shirin xotira qoldi.

X.Makkinder "Tarixning geografik o‘zagi" (1904) asarida A.Mexenning dengiz kommunikatsiyasining ahamiyati borasidagi qarashlarini yanada g‘oyaviy jihatdan to‘ldirdi. Uningcha, tarixning har bir davri "dengiz" va "quruqlik"ni qo‘lga kiritgan xalqlar o‘rtasidagi doimiy konfliktdan iborat. Konfliktlarning o‘chog‘i jahon tarixiy voqealarining markazi bo‘1gan Yevrosiyodir.

Xalqlarning tarixida, ularning iqtisodiy, siyosiy, madaniy taraqqiyotida geografik makon, joylashgan o‘rin muhim ahamiyat kasb etadi. X.Makkinder dunyoning butun geosiyosiy tarixini uchta asosiy davrga ajratgan:

1.