Geografiyasi

Jahon  moliya  bozori  –  bu  bozor  ssuda  kapital  beruvchi  sub’ektlarning  bir 
qismi  bo’lib,  emissiyaga  uchramaydigan  va  qimmatbaho  kog’ozlar  oldi-sotdi 
operatsiyalarini  bajarishda tezkor  faoliyatiga  ega  bo’lgan  bozorning bir  qismi. Bu 
bozor  milliy  valyutalarda  xalqaro    ssuda  kapitali  operatsiyalarini  ham  bajaradiki, 
bu baynalminallik jihatlarini ham rivojlantiradi. 
Iqtisodiy  integratsiyaning  maqsadi  va  asosiy  shakllari.  Hozirgi  vaqtda 
mavjud bo’lgan dunyoning deyarli barcha integratsion guruhlarida ularning asosiy 
maqsad  va  masalalari  bir-biriga  to’g’ri  keladi.  Ular  integratsion  ittifoqqa  a’zo 
bo’lgan  mamlakatlarning  daromadlari  oshishi  ko’rinishda  iqtisodiy  boylik  olish, 
ishlab chiqarish va talablarning pasayishidagi harakatda ifodalanadi. Bu maqsadlar 
Yevropa  mamlakatlari  kabi  Osiyo-Tinch  okeani  hududi  (OTOH),  Afrika  va 
Markaziy  Amerika  iqtisodiy  integratsiyalashuvida  ham  yorqin  ko’rinadi. 
Integratsiya  hamkorlik  integratsion  birlashuv  a’zolari  bo’lgan  mamlakatlar 
o’rtasidagi  savdoda  cheklanishlarning  doimiy  yo’qotilishi,  o’zaro  savdo  sohasida 
umumiy  siyosatning  o’tkazilishi  va  ishlab  chiqilishini  ta’minlaydi.  Iqtisodiy 
guruhlarda qatnashayotgan mamlakatlarga jahon hamjamiyatida Butunjahon savdo 
tashkiloti  (JST),  Xalqaro    valyuta  fondi  (XVF),  Xalqaro    tiklanish  va  taraqqiyot 
banki (XTTB) va boshqa turli xalqaro  tashkilotlarda o’z nuktai nazarini bayon etib 
turish osonroq. 
Integratsion  birlashuvga  a’zo  bo’lgan  mamlakatlarda  iqtisodiyotning 
tizimlarida qayta qurish o’tkazilishi integratsiya maqsadlarining amalga oshirilishi 
uchun muhim vosita sifatida qaralishi mumkin. Bu iqtisodiyotning turli jabhalariga 
tegishli:  ishlab  chiqarish,  qishloq    xo’jaligi,  savdo  va  boshqalar.  Ularning 
mujassamlashuvi,  sohalashu  vi,  yanada  samaraliroq  tizimlar  yaratish  rejasidadir. 
Juda  ko’plab  integratsion  guruhlar  a’zosi  bo’lgan  mamlakatlar  uchun 
iqtisodiyotdagi  hamkorlikni  kengaytirish  nafaqat  uni  mustahkamlashda,  balki  u 
siyosat,  harbiy  soha,  madaniyat  va  boshqa  soahalarda  ham  juda  muhim  sanaladi. 
Ushbu  maqsadlar  sanoati  rivojlangan  mamlakatlar  birlashuvini  keltirib  chiqaradi. 
Masalan,  Yevropa  Itifoqi  (EI),  Yaqin  Sharq  mamlakatlari  va  Osiyo-Tinch  okeani 
hududi (ATR) birolashu vi kabilar. 
Hozirgi  kunda  jahon  iqtisodiyotida  xalqaro    iqtisodiy  integratsiyalar 
qo’yidagi shakllarda namoyon bo’ladi: 

  erkin savdo hududi; 

  bojxona ittifoqi; 

  umumiy bozor; 

  iqtisodiy ittifoq; 

 
to’liq iqtisodiy integratsiya. 

---

143 
 
Xalqaro  iqtisodiy  integratsiya  rivojlanishi  savdo  va  iqtisodiy  ittifoqdagi 
mamlakatlar  o’rtasida  bitimlar  hamda  davlatlararo    ittifoqni  huquqiy 
mustahkamlovchi kelishuvlar bilan ifodalanadi.