Geografiya va tabiiy resurslar fakulteti

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI

MIRZO ULUG’BEK NOMIDAGI O’ZBEKISTON MILLIY UNIVERSITETI
GEOGRAFIYA VA TABIIY RESURSLAR FAKULTETI

GEODEZIYA, KARTOGRAFIYA VA KADASTR YO'NALISHI

geografik axbvorot tizimlari fanidan

1-Amaliy mashg`ulot

MAVZU: Tasvirlarni ro'yhatga olish olish va proyektsiya tanlash

Bajardi: Dovirov J.

Qabul qildi: Abdullayev I.

Toshkent – 2020

Reja:
1. Dastlabki manbaani tanlash.

2. Xaritalarni kompyuterga kiritish.

3. Dastlabki xaritani ro`yxatga olish uchun proyeksiya tanlash.

4. Xaritalarni ro`yxatga olish uchun tayanch nuqtalarni tanlash.

5. Tayanch nuqtalarning koordinatalarini kiritish va xatoliklarni

baxolash.

Adabiyotlar:

1. I.O`.Abdullayev Geografik axborot tizimlari fanidan amaliy ishlarni bajarish uchun “Uslubiy ko`rsatmalar”.

2. L.X.Gulyamova “Geoaxborot tizimlari va texnologiyalari” Darslik, Toshkent “Universitet” – 2018.

3. E.Yu.Safarov “Geografik axborot tizimlari” O`quv uslubiy qollanma Toshkent “Universitet” – 2010.

Mapinfo dasturida ishlashdan oldin foydalanuvchi aniq bir maqsadni oldiga qoyib, geografik asos tanlab olinishi zarur. Keyingi navbatda malumotlar bazasini tayyorlab olish kerak. Geografik asos qilib, skaner qilingan elektron holatdagi kartadan foydalaniladi. Avval ishchi stoldan papka yaratib olinadi va shu papkaga elektron karta joylashtiriladi.(1-rasm)

1-rasm. yaratilgan papka va undagi elektron karta

Geografik asos tayyorlangandan song Mapinfo dasturiga kiriladi.

Dasturga kirilganda dastur ishchi oynasida Открыт сразу dialogi paydo bo'ladi. Foydalanuvchi bu dasturda birinchi marotaba ishlayotganligi sababli Таблицу ni tanlaydi va Открыть buyrug'i bosiladi. (2-rasm)

2-rasm. Ish boshlash dialogi.

Shundan song kerakli papkaga yani geografik asos qilib olingan elektron karta joylashgan papkaga murojat qilinadi. Keyin Тип файлов orqali elektron kartaning formati keltirilgan qator tanlanadi va kerakli elektron karta tanlanib, Открыть buyrug'i bosiladi.(3-rasm)

3-rasm. Elektron karta (rastrli tasvir) bilan ishlash

4-rasm. Rastrli tasvirni royihatga olish

Keyingi navbatda rastrli tasvirni ro'yihatdan o'tkazish maqsadida yuqoridagi Таблица panelidan Растр tugmasi bosiladi va Регистрация изображения tanlanadi.( 4-rasm)

Shundan song Регистрация изображения oynasidan Проекция tugmasi tanlanadi va kerakli Proyektsiya tanlab olinadi.(5-rasm)

5-rasm. Proyektsiya tanlash

6-rasm. Nuqtalarni aniq joylashtirish

Nuqtalarni joylashtirayotganda Rastrli tasvirni ro'yihatga olish oynasidagi kartaning biror bir nuqtasini tanlab keyin asosiy oynadagi kartaning aynan o'sha joyini belgilash kerak. Rastrli tasvirni ro'yihatga olish oynasidagi karta joyiga nisbatan asosiy oynadagi karta joyi qanchalik aniq belgilansa xatolik shunchalik kam bo'ladi. Xatolik 10 dan oshmasligi zarur. (6-rasim)

Kartani ro'yihatdan o'tkazish uchun kamida 4 ta nuqta kerak bo'ladi. Bu nuqtalarni meredian va parallellar kesishgan joylarga, chiziqli belgilar kesishgan joylarga yoki ramkaning burchaklariga qo'yilishi mumkin.(7-rasm)

7-rasm-Nuqtalarni joylashtirish

Yuqoridagilarning barchasi bajarilgandan so'ng OK tugmasi bosiladi.

Endi ro'yihatdan o'tgan rastrli tasvirni ustida qatlamlar yordamida ish olib borish mumkin bo'ladi. Agarda ishni saqlash kerak bo'lsa Файл panelidan Сохранить рабочий набор tanlanadi (yoki Ctrl+K) va ish boshida shu ish uchun ochilgan papkaga saqlab qo'yiladi.(8-rasm)

8-rasm. Ishni davom ettirish uchun saqlab qo'yish

Foydalanilgan adabiyotlar:

1. I.O`.Abdullayev Geografik axborot tizimlari fanidan amaliy ishlarni bajarish uchun “Uslubiy ko`rsatmalar”.

2. L.X.Gulyamova “Geoaxborot tizimlari va texnologiyalari” Darslik, Toshkent “Universitet” – 2018.

3. E.Yu.Safarov “Geografik axborot tizimlari” O`quv uslubiy qollanma Toshkent “Universitet” – 2010.