Geografiya va tabiiy resurslar fakulteti geodeziya va geoinformatika kafedrasi

Kirish. Fazoviy tahlil mohiyati va qo’llanishi.

Fazoviy tahlillar asosan geografik ma'lumotlar yig‘indisi bo‘lib, qo‘shimcha ma'lumotlar olish uchun ishlatiladi. Odatda fazoviy tahlil GAT da bajariladi. GAT

asosan maxsus vositalar bo‘lib, fazoviy tahlilda ob'ektlar statistikasi uchun (masalan, yarim chiziqlarning nechta ustundan iboratligini belgilaydi) yoki geografik qayta ishlash uchun (Masalan, interpolyasiya) foydalaniladi. Vositalar qaysi sohada foydalanishiga qarab bo‘linadi. Gidrologiya va suv masalalari bilan shug‘ullanuvchi va suv oqimini modellashtirish maqsadida rel'ef tahlili bo‘yicha mutaxassislarni juda ko‘plab qiziqtiradi. Geograflar o‘zlashtirilgan hudud bilan tabiiy hududning o‘zaro aloqasini tahliliy funksiyalarini o‘rganishda foydalanishadi. Har bir foydalanuvchi o‘zining foydalanish sohasidan kelib chiqqan holda vositalardan foydalanadi va bu unga qandaydirmuammolarni echishga yordam beradi.

Fazoviy tahlilning geostatistik interpolyasiya usulida asosan geostatistikaning tuzuvchi operatsiyasi (Geostatistical Wizard) ochiq bo‘lib, poligonlar bo‘yicha interpolyasiyani bajarish uchun Kriging nazariyasidan foydalanish mumkin. Krigingning boshqa usullarida faqatgina to‘xtovsiz Gauss ma'lumotlaridan foydalanilib, fazoviy interpolyasiyada ko‘plab qo‘shimcha ma'lumotlarni va ehtimolliklarni qayta ishlaydi. Poligonlardagi fazoviy interpolyasiya qatlamida (Areal Interpolation Layer To Polygons) interpolyasiya uning qaysi bir poligonida bajarilgan bo‘lishi mumkin, masalan, interpolyasiyaning polygonal ma'lumotlarida aholini daromadlari darajasini to‘plangan ma'lumotlar asosida olinishi, maktab o‘kuvchilarining o‘zlashtirish darajasining qay darajada ekanligini taqqoslashimiz mumkin.

Ishni O`zbekiston hududidan o`zimning Surxondaryo viloyatimni ajratib olishdan boshladim:

Surxondaryo hududini kesib olgandan so`ng uni << clip>> qilish uchun butun O`zbekiston hududini qamrab oluvchi strm dan foydalandim:

Hudud << clip >> qilingandan so`ng shunday ko`rinishga ega bo`ldi:

Clipning rangini o`zgartirganimizdan so`ng shunday ko`rinishga ega bo`ldi:

Quyida biz clip buyrug`idan so`ng << fill>> buyrug`ini amalga oshirdik va bu yerda clip qilingan hudud bilan fill qilingan hududlarning farqlarini kuzatdik:

4.