Geografiya va iqtisodiy bilim asoslari

V Fan o’qitilishining natijalari

Fanni o’zlashtirish natijasida talaba:

- faning mazmuni, mohiyati, maqsadi va vazifalari, aholiining soni, dinamikasi, uning takror barpo qilinishi xususiyatlari, aholini xisobga olish zaruriigi;

- Aholini son jixatidan o’zgarishiga olib keladigan demografik (tabiiy) va ijtimoiy (migratsiya) xarakatiari. Ularning aholini takror barpo qilinishi va dinamikasini belgilashda asosiy jarayon ekanligi;

- Aholining mexanik (migratsiya) xarakati, uning xaqidagi tushuncha, aholi migratsiyasining tabiiy va tarixiy ob’ektiv jarayon ekanligi. Aholi migratsion xarakatining sabab va oqibatlari. Aholi migratsiyasiga ta’sir etuvchi omillar. Migratsiya ko’rsatkichlarini xisobga olish, u bilan bog’liq tushunchalar: migratsiya darajasi, migratsiya koeffitsienti, migratsiya balansi va salbdosi va boshqalar;

- Aholining tarkibi xaqida tushuncha, uning biologik, tarixiy, ijtimoiy ob’ektivligi. Aholi demografik va ijtimoiy (milliy- etnik, diniy) tarkiblari;

- Aholining biologik shakllariga ko’ra irqiy guruxlanishi: evropoid, mongoloid, negroid, avstroloid irqlari va ulaming geografiyasi. Irqlararo munosobatlar. «Irqiy kasitishlar», «Aparteid», «O’tish irq», «Aralash irq» kabi tushunchalar. Jahon aholisi irqiy tarkibidagi mintaqaviy tafowutlar;

- Dunyo xalqlari tsivilizatsiyasi rivojlanishida dinlarning o’mi. Dinlar klassifikatsiyasi. Sodda (primitiv), maxalliy (milliy) va dunyoviy dinlar va ulaming geografiyasi. Dunyoviy dinlar: xristian. islom va buddizmni kelib chiqishi, xududiy tarqalishi, ulaming dunyo xalqlari ma’naviy-madaniy hayotida tutgan o’mi;

- Mehnat resurslari haqida tushuncha. Ularning aloxida ijtimoiy-iqtisodiy kategoriya ekanligi. Mehnat resurslarining shakllanishi va takror barpo qilinishining demografik asoslari. Mehnat resurslarining shakllanishi, ulaming xududlar, davlatlar va mintaqalararo joylashishi;

- Shahalar tizimining rivojlanishi va urbanizatsiya jarayoni. Shaharlarning jamiyat xayotida o’ziga xos tarixiy-ijtimoiy iqtisodiy kategoriya ekanligi. Shaxarlaming tarixiy davrlar davomida aholi xududiy joylanish tizimining asosiy tayanch shakli bo’lib keliganligi. Shaxarlar va shahar tizimi haqida tushunchalar. Shaharlar maqomining davlatlar o’rtasida turlichaligi;

- Global gemografik muammolarning shakllanish sabablari ularning asosiy ko’rinishlari, jahon davlatlari aholisining hayoti va ijtimoiy rivojlanishiga ta’siri. Muammolarni hal qilish bo’yicha tavsiya qilinayotgan loyihalar. Global demografik muammolarning O’zbekistonga xos jihatlari bo’yicha ko`nikmalarga ega bo`lish kerak.