Geografiya va ekologiya fakulteti ekologiya va hayot faoliyati xavfsizligi kafedrasi

Yer osti zonasi. Yirik shaharlarning tez sur’atlarda o‘sishi qurilishga yaroqli yer zahiralarining kamayishiga olib kelmoqda. Avval qishloq ho‘jaligiga ajratilgan yerlar ham hozirda turli-tuman obyektlar qurilishi uchun ishlatilyapti. Bu holat tabiiy landshaftlarning qisman yoki to‘liq yo‘qolib borishiga olib kelmoqda. Ko‘klamzorlashtirish, tabiiy quyosh nurining kam yetib kelishi oqibatida shaharlarning sanitariya-gigiyenik holati yomonlashmoqda. Ushbu holatdan kelib chiqqan holda ma’lumki, shaharlarning yer osti zonalaridan kompleks holda foydalanish aholining yashash sharoitlarini yaxshilaydi. Yer osti inshootlarini quyidagicha klassifikatsiyalash mumkin: qo‘llanilish maqsadi va tasnifiiga ko‘ra; ekspluatatsiya shartlariga ko‘ra; shahar xaritasida joylashishi va yer usti inshootlari bilan bog‘liqligiga ko‘ra; yer ustidan qanchalik pastda joylash-ganiga ko‘ra; yer osti yaruslarining soniga ko‘ra va h.z. Shahar yer osti zonasiga quyidagilarni kiritamiz:
-metropoliten liniyalarini, temir yo‘llarni, avtomobillar uchun tunellar;
-kinoteatrlar, konsert va ko‘rgazma zallari, sport va boshqa ko‘ngil-ochar joylar;
-prokat punktlari, ustaxonalar, kimyoviy tozalash va yuvish punktlari, matbuot, telefon va h.z.;
- restoranlar, tamaddixonalar, bozorlar, savdo markazlari va h.z.
- zavod yoki fabrikalarning alohida sexlari, laborotoriyalar, issiqlik elektr va gidroelektrostansiyalar va h.z.;
- gaz, suv, issiqlik bilan ta’minlash quvurlari, kanalizatsiyalar, turli maqsadlarga mo‘ljallangan kabellar va h.
Yer osti zonasiga e’tibor qaratilishi – modaga taqlid qilish emas. shahardagi qurilish ansambllariga estetik jihatdan chiroyiga chiroy qo‘shish; yerdan unumli foydalanish; omborxonalar, avtomobil to‘xtash joylari o‘rniga bolalar maydonchalarini qurish, yashil zonalar, parklar barpo etish ishning asosiy maqsadidir.
Sog‘liqni saqlash muassasalari. Bunday muassasalar transport yo‘llari, aeroport, vokzal kabi shovqin va havoni ifloslovchi manbalardan yiroq bo‘lishi lozim.
Shifoxona, poliklinika, tug‘ruqxonalarning xizmat doirasi 2000 m dan oshmasligi lozim. Bundan tashqari, ko‘kalamzor joylar bo‘lishi shart. Aholi uchun sport maydonlari ham bo‘lishi lozim. Bir kishi uchun 1m² sport maydoni to‘g‘ri kelishi kerak, shuning 0,3 m² ti ko‘kalamzor uchun ajratiladi.