Гeoгрaфия

Экономикалық географиялық орны.
Кез келген мемлекеттiң дамуын 
сыртқы экономикалық байланыстарсыз елестетуге болмайды. Ал сырт қы 
эконо микалық байланыстың деңгейi халықаралық еңбек бөлiнiсi, эко но-
микалық геог рафиялық орынның мүмкiндiктерiне байланысты. Адамзат 
дамуының бел гілі басқыштарында iрi халықаралық сауда жолдары маңызды 
алғышарт болған.
Экономикалық географиялық орынның мүмкiндiктерi дәуiрдің өтуімен 
ӨЗБЕКСТАННЫҢ ГЕОГРАФИЯЛЫҚ 
ОРНЫ
2-сабақ
2-сабақ
http://eduportal.uz

---

6
өзгеруi мүмкiн. Бұған саяси оқиғалар, ірі табиғи байлық қорларының 
табылуы мен өндiрiлуi, көлiк құралдарының жетiлдiрiлуi себеп болады. Мұны 
елiмiздiң экономикалық географиялық орнында болған өзгерiстер мысалында 
қарастырамыз.
Бiздiң эрамызға дейiнгi II ғасырдан XVI ғасырға дейiнгi Шығысты 
(Үндiстан, Қытай) Батыспен (Еуропа мемлекеттерi) байланыстырып тұрған 
негiзгi сауда жолы – «Ұлы Жiбек жолы» Орталық Азия арқылы өткенi 
белгiлi. Нәтижеде, Орталық Азия базарларында тауар айырбастау үдеп, ол 
қолөнершiлiк пен диқаншылықтың өркендеуiне, қалалардың, ғылымның, 
мәдениеттiң дамуына түрткi болған. Кейіннен Шығыс пен Батыс арасындағы 
сауда жолдары құрлықтан теңiз-мұхиттарға көшкен соң, Орталық Азия 
экономикалық географиялық орнындағы қолайлылық жойылған.
ХIХ ғасырдың соңында Орталық Азияда темiржол құрылды. Нәтижеде 
Самарқант, Ташкент сияқты iрi қалалар темiржол арқылы Ресейдiң ор-
талық аудандарымен байланысып, Өзбекстан аумағының экономикалық 
географиялық орны одан әрi қолайлық тудыра бастады. Бірақ Кеңес дәуiрiнде 
экономикалық географиялық орынның қолайлықтарынан негізінен бұрынғы 
Одақ мүдделi едi. Өзбекстан ашық теңізге (мұхит) тікелей шығу мүмкіндігіне 
ие болмаған, дүние мұхитына шығу үшін кемінде екі мемлекеттің аумағын 
кесіп өту қажет болған дүниедегі екі мемлекеттің бірі болып саналатындығы 
белгiлi. Екіншісі Лихтенштейн мемлекеті. Сол үшін Өзбекстан көлiк 
құрылымын жетілдіріп, дүниежүзі мұхитына шығудың ең тиімді және сенімді 
бағыттарын таңдау барысында шаралар өткізді.