Geografiya kafedrasi

3.2. Yangi ish o‘rinlarini tashkil etish orqali aholi bandligini ta’minlashning ustuvor 

yo‘nalishlari 

 

Avval  moliyaviy  sohada  boshlanib,  keyinchalik  iqtisodiy  sohaga  o‘tgan  inqiroz, 

Prezidentimiz ta’kidlaganidek, pirovardida ijtimoiy sohaga ham o‘z ta’sirini ko‘rsatdi, xususan, 

ishsizlik darajasining keskin oshib ketishiga olib keldi (1.1.2-rasm). 

Rasmdan  ko‘rinadiki,  inqirozdan  oldin  aksariyat  rivojlangan  mamlakatlarda  4-5  foiz 

atrofida bo‘lgan ishsizlik darajasi 2009-2010 yillarda keskin ravishda oshib, 10 foizga yetdi. Bu 

boradagi muhim chora-tadbirlar natijasida 2011 yilda ishsizlikni ma’lum  darajada pasaytirishga 

erishilganiga qaramay,  AQSH, Buyuk  Britaniya va Germaniyada bu ko‘rsatkich hamon  yuqori 

darajada qolmoqda.  

Xalqaro  mehnat  tashkilotining  ma’lumotlariga  ko‘ra,  dunyodagi  mehnatga  layoqatli 

aholining har uchinchisi yo ishsiz, yoki qashshoqlikda hayot kechirmoqda. Bu holatdan chiqish 

uchun  600  millionta.  ish  o‘rni  yaratishga  qaratilgan  global  xatti-harakatlar  yordam  berishi 

mumkin.  

“Hukumatlarning  qattiq  sa’y-harakatlariga  qaramasdan  ish  o‘rinlari  bilan  bog‘liq  inqiroz 

pasaymayapti. Dunyodagi  har uchta ishlovchidan bittasi,  bizning hisob-kitoblarimizga ko‘ra bu 

1,1 milliard. kishi – yo ishsiz, yoki qashshoqlikda yashamoqda, – deb ta’kidladi Xalqaro mehnat 

tashkiloti  bosh  direktori  Xuan  Somaviya.  –  Real  iqtisodiyotda  ish  o‘rinlarini  yaratish  asosiy 

ustuvor yo‘nalishga aylanishi lozim”. 

“Agar  o‘tgan  yil  bilan  taqqoslanadigan  bo‘lsa,  prognoz  yanada  umidsiz  tus  oladi.  Biz 

ishsizlikning  ma’lum  darajada  pasayishini  kutgan  edik.  Biroq,  2012  yilda  bunday  holat  ro‘y 

bermaydi.  Iqtisodiy  o‘sishning  pasayishi  sharoitida  ishsizlikning  yanada  o‘sishi  kuzatiladi”,  – 

deb izohlaydi XMT bayonoti mualliflaridan biri Ekkexard Ernst.   

XMT prognozlariga ko‘ra, 2012 yilda jahondagi ishsizlar soni 3 million kishiga ko‘payadi. 

Agar  jahon  iqtisodiyotining  o‘sish  sur’atlari  2  foizdan  past  bo‘lsa,  u  holda  mazkur  raqam  4 

million kishiga qadar yetishi mumkin. Aksincha, agar yevrohudud mamlakatlari qarz inqirozidan 

tezlik bilan chiqa olsa, bu raqam 1 million kishiga pasayishi mumkin.   

---

 

47 

O‘ziga  munosib  ish  topa  olmagan  yoshlar  soni  jahon  bo‘yicha  2011  yilda  74,8  million 

kishini  tashkil  etgan.  Bu  bir  yil  oldingi  77,6  million  kishiga  nisbatan  oz,  biroq,  inqirozdan 

oldingi holatga nisbatan 4 million ko‘pdir. Aholining mazkur yosh guruhi (15-24 yosh) orasidagi 

ishsizlik  darajasi  umumiy  ishsizlik  ko‘rsatkichidan  3  barobar  ortiq  bo‘lib,  12,7  foizni  tashkil 

etmoqda.   

XMTning ma’lumotlariga ko‘ra, hozir dunyoda 200 million kishi ishsiz bo‘lib, yaqin o‘n 

yil davomida har yili 40 millionta qo‘shimcha ishchi o‘rni yaratish zarur bo‘ladi

5

. 

 

Aholi  bandligini  ta’minlash  jamiyat  ijtimoiy-iqtisodiy  rivojlanishining  eng  muhim 

shartlaridan biri  hisoblanadi va u iqtisodiyotda alohida ahamiyatga ega. O‘zbekistonda aholini 

ish  bilan  ta’minlashni  yanadayaxshilash  va  uning  farovonligini  oshirishning  eng  muhim 

yo‘nalishi  sifatida  kichik  biznes  va  xususiy  tadbirkorlik,  xizmat  ko‘rsatish  va  kasanachilik 

sohalarini  qo‘llab-quvvatlash  va  rivojlantirishni  rag‘batlantirish,  ishlab  chiqarish  va  ijtimoiy 

infratuzilmani yanada rivojlantirish bo‘yicha keng ko‘lamli ishlar amalga oshirilmoqda.