Geografiya kafedrasi

2. Amerika Qo’shma SHtatlari turizmi

---

68 
Amerika Qo‘shma SHtatlari Shimoliy Amerika qit‘asida joylashgan bo‘lib. maydonining 
kattaligi bo‘yicha dunyoda Rossiya. Kanada va Xitoydan keyingi to‘rtinchi o‘rinda turadi. Uning 
maydoni 9.4 mln. kv.km.ga yaqin bo‘lib. hududiy jihatdan uch qismdan iborat. 
1. Asosiy qism Butun hududning 84% ni egallaydi. Sharqdan Farbga 4.5 ming. 
SHimoldan Janubga sal kam uch ming km. ga cho‘zilgan. SHimoldan Kanada. Janubdan 
Meksika. Sharqdan Atlantika va Farbdan Tinch okeani bilan o‘ralgan. 
2. Alyaska hamda Aleut orollari. Mamlakat hududining 16.0% ni tashkil etadi. Alyaska 
Kanadaning Shimoliy - Farbiy qismi bilan chegaradosh.
3. Gavayi orollari 24 oroldan iborat arxepelag bo‘lib. mamlakat hududining 0.2% ni 
tashkil etadi.
AQSH ning geografik o‘rni tarixning barcha bosqichlarida mamlakat turizm 
industriyasini rivojlanishiga qulaylik yaratgan.
Bu. avvalo dengiz chegaralarida ajoyib tabiiy bandargohlarning mavjudligi. ayniqsa. 
mamlakat hududining Atlantika va Tinch okeanlari orasida joylashganligi bilan bog‘liq. Kanada 
bilan quruqlik chegaralari ham tabiiy chegaralar. ya‘ni daryo va ko‘llar orqali o‘tiladi savdo va 
turizm aloqalarining rivojlanishiga qulayliklar tug‘diradi. 
AQSH da turizm asosan Florida. Kaliforniya va Nevada shtatlarining Shimoliy Sharqiy 
qismida rivojlangan. Ularning iqlimi yozda dengiz bo‘yida dam olish hamda sportning qishki 
turlari bilan shug‘ullanish uchun qulay.
Shimoliy Amerika hududi tarixiy yodgorliklarga boy bo‘lmasa ham. ularning aksariyat 
qismi aynan shu hududda joylashgan. Ayrim eski shaharlarda ko‘chalar XVIII asrda qanday 
bo‘lgan bo‘lsa. o‘sha holatda saqlanib qolgan bu. albatta. xorijiy turistlarni qiziqishlarini ortiradi. 
Ammo bu hudud birinchi navbatda. N‘yu-York shahri boshChiligida zamonaviy madaniyat va 
biznes markazi sifatida dunyoga mashhur. Plyajlar tizimi Shimoliy hudud Keyp – Kodedan 
boshlanib. Janubiy hudud Keyp – Xatterasgacha davom etadi. qirg‘oqlar esa qum tepaliklardan 
iborat. Long – Aylend Shimoliy qirg‘oqlari parus sporti bilan shug‘ullanish uchun qulay. 
Masalan: N‘yuport rayonida N‘yu-York badavlat aholisining shaxsiy plyajlari mavjud bo‘lgan 
ikkinchi uylari joylashgan. MEN lar shtati qirg‘oqlari toshlardan iborat bo‘lganligi sababli. u 
yerlarda turizm kam rivojlangan. Bu yerda joylashgan Arkadiya milliy bog‘i o‘z mavqeiga 
binoan mamlakatning ikkinchi bog‘i hisoblanadi va bir yilda to‘rt million turistlarni qabul qila 
oladi. Florida shatatida turizm avvalgi asrning 70-yillarida qishki dam olish zonasi sifatida 
rivojlana boshlagan. Boy amerikaliklarning aksariyat qismi bu yerga qishda kelib dam olish 
uchun uylar qurganlar. ammo XX asrning 20 – yillarida shtatda katta o‘zgarishlar bo‘ldi va bu 
hudud ulkan turistik markazga aylandi. 1987 yilga kelib yiliga 34 mln. turistlarni qabul qilish 
imkoniyatiga ega bo‘ldi. SHtatda turizmdan keladigan daromad miqdori 40 mlrd. dollardan oshib 
ketdi. Shu bilan birga 1.28 mln. aholi ish bilan ta‘minlandi. Mayyami- Bich ulkan ko‘ngil ochar 
tadbirlari bilan dunyoda nom qozongan. SHimolda elita villalariga boy Palm – Bich joylashgan. 
g‘arbiy qirg‘oqda esa fort Mayers va Sankt–Petesburg oralig‘ida yuqori sifatli plyajlar mavjud. 
Shtatning ko‘zga tashlanadigan joylari – bu. Disneylend va Kosmik tadqiqotlar markazi 
hisoblanadi. Florida shtatida katta avtomobil‘ yo‘l tizimi mavjud. SHu sababli ham bu yerga 
avtoturistlarning katta qismi tashrif buyuradi.
Floridaning tranzit turizmi uncha katta emas. Mayyami porti Amerika kruiz 
yo‘lovchilari uchun darvoza hisoblanadi va bir yilda bir millionga yaqin turistlarni o‘tkazadi. 
AQSH shtatlari orasida Kaliforniya shtati xorijiy turistik tashriflar bo‘yicha yetakchilik qiladi. 
Aholining 90% dan oshig‘i Tinch okeani qirg‘oqlarida joylashgan shaharlarda yashagani uchun. 
bu yerda bir kunlik ichki turizm yaxshi rivojlangan va shunga qaramasdan Kaliforniya AQSH 
xalqaro turizmining asosiy markazlaridan biri bo‘lib hisoblanadi.
Kaliforniya qirg‘oqlari turli – tuman tabiat manzaralarga boy. Bu yerda qumlik plyajlar 
va qoyalar mavjud. SHtatning ichki qismida esa dam olish va sayohat qilish uchun ko‘plab 
go‘zal joylar bunyod qilingan. Bu yerda yiliga uch millionga yaqin mehmonlarni qabul qila 
oladigan mamlakat milliy parki – Yosemit parki bunyod etilgan.
Los – Anjeles shtatning asosiy turistik markazi hisoblanadi. Bu yerda dunyoga mashhur 

---

69 
Gollivud kinostudiyasi va bolalar oromgohi Disneylend mavjud.
Kaliforniyaning boshqa yirik turistik shaharlariga San – Diego va San – Frantseskolar 
ham kiradi.
Kaliforniya yaqinida AQSHning boshqa muhim turistik markazlari Nevada shtatining 
Las – Vegas shahri va Arizona shtatining Grand – Kan‘on shahri joylashgan. yiliga 16.2 million 
sayyohlar uni ziyorat qilishga tashrif buyuradilar. Ular yiliga 8.6 mlrd. dollar foyda keltiradilar. 
Har yili AQSH mamlakati bu shaharlarda mehmonxona xo‘jaligini rivojlantirishga katta mablag‘ 
sarflaydi. Bu yerda dunyoning ulkan otellari «N‘yu-York» va «MGM» otellari joylashgan. 
Grand – Kan‘on Kolorado daryosi bo‘yidagi vodiyda joylashgan. U mashhur milliy park sifatida 
yiliga 3.5 million mehmonlarni qabul qilish imkoniyatiga ega. AQSH ning boshqa shtatlari ham 
ko‘zga tashlanadigan turistik maskanlarga boy. Masalan: Texasda har tomonlama qulay go‘zal 
plyajlar mavjud bo‘lsa. X‘yustonda kosmik tadqiqotlar markazi mavjud. Vayoming. Kolorado. 
Montana. Yuta SHtatlari juda boy turistik resurslarga ega.
CHet el mehmonlari ikkita asosiy guruhga bo‘linadi: qo‘shni mamlakatlar Meksika va 
Kanadadan keladigan mehmonlar hamda okean ortidagi mamlakatlardan keladigan mehmonlar. 
Birinchi guruh umumiy tashrif buyuruvchilarning 60-62% ni tashkil qiladi. Biroq N‘yu-York
Gavaya orollari va Kaliforniya ham ular uchun muhim turistik markaz bo‘lib hisoblanadi. 
Qit‘alararo mehmonlarning asosiy qismi AQSHga Yevropa va Osiyo mamlakatlaridan tashrif 
buyuradilar. Yevropa qit‘asidan tashrif buyuruvchi sayohatchilarning 2.5 mln.ga yaqinini Buyuk 
Britaniyaliklar. Osiyo qit‘asidan keladigan mehmonlarni 3.0-3.5 mln.ga yaqinini Yaponiyalik 
mehmonlar tashkil qiladi.
Yaponiyalik mehmonlarning 2/3 qismi ko‘proq Tinch okeani orollari – Gavay va 
Guamga tashrif buyuradilar.
Qit‘alararo mehmonlar mamlakat bo‘ylab sayohati vaqtida San – Frantseskoga yaqin
joylashgan rayon – Silikon vodiysiga ko‘proq tashrif buyuradilar. chunki Silikon vodiysi yuqori 
texnologiyalarni rivojlantirishning asosiy markazi hisoblanadi. SHu sababli u ko‘proq 
Yaponiyalik turistlarni jalb qiladi. CHet el mehmonlarining tashrifi quyidagicha: ularning 
ko‘pChilik qismi N‘yu-Yorkka to‘g‘ri keladi va 17.9% ni tashkil qiladi. undan keyin Tinch 
okeani qirg‘oqlari 19.5%. Florida o‘zining qirg‘oq bo‘yi maskanlari bilan birgalikda 18.5% ni 
tashkil qiladi. AQSH aholisi sonining ko‘pligiga qaramasdan mamlakatdan chetga aholining juda 
kam qismi sayohatga chiqadi. Masalan. har yili chet davlatlarga 50-70 million kishi sayohatga 
chiqadi. ularning asosiy qismi qo‘shni mamlakatlar Meksika va Kanadaga tashrif buyuradilar. 
CHetga chiqish turizmining 25%i Yevropa mamlakatlariga. 17%i Uzoq Sharqqa va 10%i Karib 
orollariga to‘g‘ri keladi.
Amerikaliklarning qisqa dam olish ta‘tillarining 51%i ikki yoki undan kamroq kunni
tashkil qiladi. Amerika aholisi orasida ko‘llar va qirg‘oq bo‘yida joylashgan kurort hamda dam 
olish zonalariga qilinadigan tashriflar soni ortib bormoqda. 
Amerika Qo‘shma SHtatlari mamlakati xalqaro turizm harakatlarining iqtisodiy tahlil 
natijalarini ko‘rsatishicha. jahon bo‘yicha turistik tashriflarning 6.0% Amerika Qo‘shma 
SHtatlari mamlakatiga to‘g‘ri keladi. 2001 yilga nisbatan 2002 yilda xorijiy turistlar tashrifi 
6.7%ga kamaygan. Amerika mintaqasi bo‘yicha tashriflarning 36.5%i bu mamlakatga to‘g‘ri
kelgan.
Xalqaro turizm tushimlari bo‘yicha. jahon turizm daromadlarining 14.0%i. Amerika 
mintaqasi tushimlari bo‘yicha 58.2% ni tashkil qilgan. Xalqaro turizm daromadlari bo‘yicha 
jahonda birinchi o‘rinni egallagan. 2001 yilga nisbatan 2002 yilda daromadlar miqdori 7.4%ga
kamaygan.
2001 yil 11-sentyabrda AQSHda sodir etilgan terroristik xurij turizm va transport 
sohasida yangi tarkibiy o‘zgarishlarni keltirib chiqardi. SHuning uchun ham AQSH turizm 
industriyasining o‘sish darajasining pasayishi kuzatilgan. Bu esa. amerikalik turistlarni huddi 
Yevropadagi singari ichki turizm imkoniyatlaridan foydalanishga undaydi va xavfsizlik 
masalalariga alohida e‘tibor berilib. yangi institutsional o‘zgarishlarni yuzaga keltiradi. 
AQSHda YaMM miqdori 67.4 mlrd. dollar. jon boshiga 25850 dollarga to‘g‘ri keladi.

---

70 
AQSH O‘zbekiston Respublikasi bilan 1992 yil 19 fevraldan diplomatik munosabatlar 
o‘rnatgan va ikkala davlatda ham elchixonalar ochilgan. AQSH O‘zbekistonning eng muhim 
iqtisodiy hamkori hisoblanadi. O‘zbekistonning siyosiy. iqtisodiy va gumanitar islohotlar yo‘lida 
dadil borishida hozirgi davr izchil bosqich sifatida qaralar ekan. Amerikalik hamkorlar tajribasi 
bizga qo‘l keladi. Amerikadan o‘rganishimiz mumkin bo‘lgan sohalar bir talay. chunki bu davlat 
uzoq tarixiy davr mobaynida bozor iqtisodiyotini rivojlantirish borasida katta va boy tajribaga 
ega. biz esa «Amerikani yangidan kashf etib o‘tirmasdan». uning ijobiy saboqlarini har 
tomonlama qunt bilan o‘rganishimiz va eng muhimi. hayotga tadbiq etishimiz zarur. Ana shunda 
boshlangan siyosiy va iqtisodiy islohotlarimiz samarasi yanada yuqori bo‘ladi