Geografiya kafedrasi

3. Saudiya Arabistoni mamlakati turizmi 
Saudiya Arabistoni Janubiy-Farbiy Osiyodagi podshohlik Arabiston Yarim orolining 
80% dan ortig‘ini hamda g‘izil dengiz va Fors qo‘ltig‘i qirg‘og‘idagi bir qancha orollarni qamrab 
olgan. hududi 2.15 mln kv. km. Poytaxti – Ar-Riyod. Boshqa yirik shaharlari Jidda. Makka. 
Madina. Al-Taif. Aholisi 18.8 million kishiga yaqin tub xalqi asosan arablardan iborat. rasmiy til 
arab tili. ingliz tili ham keng ishlatiladi.Davlat dini – Islom dinidir. Podshohlikda islom dinining 
asosiy muqaddas qadamjolari bo‘lgan Makkai-Mukkarama va Madinai-Munavvara joylashgan. 
OPEK a‘zosi. Jahonda neft‘ ishlab chiqarish bo‘yicha birinchi o‘rinda turadi. 23 sentyabr 
podshohlik e‘lon qilingan kun – milliy bayram hisoblanadi. Davlat va din boshlig‘i podshoh 
bo‘lib. u bir vaqtning o‘zida hukumat boshlig‘i. qurolli kuchlar qo‘mondoni va bosh hakam 
hisoblanadi. hukumat vakillari asosan podshoh oila a‘zolaridan tashkil topadi. 1992 yilning 29 
fevralida hukumatning maxsus yig‘lishida qirol Fahd uchta farmonni e‘lon qiladi. «hokimiyat 
tizimi asoslari». «hududiy tuzilish tizimi». «Maslahat kengashi to‘g‘risidagi nizom». Birinchi 
marta davlat qurilishi va davlatni boshqarishning umumiy tamoyillarini mustahkamlab. yuridik 
hujjatlar qabul qilingan. Yangi maslahat organi – Maslahat kengashi tashkil etildi. bu organ 
podshoh tomonidan to‘rt yilga tayinlanadi. Kengash mamlakatning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish 
masalalari bo‘yicha xalqaro bitimlar to‘g‘risida xulosalar tayyorlaydi. Siyosiy partiyalar va 
kasaba uyushmalari faoliyati rasman ta‘qiqlangan. Saudiya Arabistonining hozirgi chegarasi 
1926 yilning yanvarida vujudga kelgan. 1970 yillardagi neftga bo‘lgan talab ortganligi tufayli. 
bu mamlakat katta boylikka ega bo‘ldi. undan tashqari mamlakat nihoyatda qulay harbiy 
strategik sharoitga ega. SHular tufayli jahonda ayniqsa musulmon davlatlarida uning nufuzi 
keskin ortdi. Neft‘ ishlab chiqarish va uni sotish bo‘yicha 1960 yilda OPEK tashkilotiga a‘zo 
bo‘lgan. Bu mamlakat jahondagi barcha neft‘ zahiralarining 25% ni tashkil etadi. SHu sababli 
mamlakat iqtisodiyoti neft‘ sanoati bilan chambarchas bog‘liq. YaMM ning 80% shu soha bilan 
uzviy bog‘langan. 
Saudiya Arabistoni uzoq vaqtlar tuyaChilik. finik xurmolar yetishtirish. xajga boruvchi 
musulmonlarga xizmat ko‘rsatishdan daromad qilar edi. Hozirgi kunda uning iqtisodiyotini 
asosini neft‘ qazib olish tashkil etadi: mamlakat eksportining 95% ni neft‘ tashkil qiladi. 
Arabistonda hozirda o‘ta zamonaviy avtomobil‘ yo‘llari. aeroportlar. El Jubayl va 

---

91 
Yanbu singari yirik sanoat majmualari. obod shaharlar bunyod etilgan. 
So‘ngi yillarda Fors qo‘ltig‘ining neft‘ qazib oluvchi mamlakatlari yirik imigratsiya 
rayoniga aylangan. Bu yerda arab va noarab mamlakatlaridan kelgan 6 mln. chet ellik yashaydi 
va ishlaydi. Ularning bu yerga ish haqining yuqoriligi jalb qilgan. CHet elliklar Saudiya 
Arabistonida ish bilan band barcha aholining yarmini tashkil etadi. Ular qo‘li bilan shaharlar va 
yirik avtomobil‘ yo‘llari quriladi. neft‘ qazib olinadi.
Saudiya Arabistonida butun dunyo musulmonlarining muqaddas shahri bo‘lmish 
Makkaga «Makkai Munavvaraga». bu yerdagi Masjidi jome xovlisida muqaddas Ka‘ba 
joylashgan va payg‘ambarimiz janobi Rasulullox Muhammad salallohu alayhi vasssalam dafn 
etilgan shahar – Madinaga «Madinai Mukarrama»ga yiliga 2 mln.ga yaqin musulmonlar hajga 
boradi. Boshqa dinlarga e‘tiqod qiluvchilarning bu shaharlarga kirishi man etilgan. 
Saudiya Arabistoni poytaxti – Ar-Riyod dunyodagi eng tadrijiy rivojlanayotgan 
shaharlardan biridir. Uning aholisi 1960 yil 160 ming kishi bo‘lgan bo‘lsa. 2000 yilga kelib 2 
mln. dan oshib ketdi. Vazirliklar. banklar. mehmonxonalar odatda 7-8 qavat bo‘lib. o‘ziga xos 
nafis arxitekturasi bilan ajralib turadi. Ko‘chalar chekkasiga yashil o‘simliklar ko‘p ekilgan. 
sanoat korxonalari esa shahar tashqarisida joylashgan. 
Saudiya Arabistonida asosan diniy turizm rivojlangan. har yili O‘zbekistondan 5 
mingdan ortiq musulmonlar haj va umra amallarini bajarish uchun safar qiladilar. 
Yaqin-Sharq mintaqasiga qilingan xorijiy tashriflarning 27.2%. xalqaro turizm 
tushumlarining 28.9% Saudiya Arabistoni mamlakatiga to‘g‘ri keladi. 2002 yilda 2001 yilga 
nisbatan xalqaro turizm harakatlarining 12% ga o‘sganligi kuzatilgan. 
Saudiya Arabistoni mamlakati xalqaro turizm harakatlarining iqtisodiy tahlil natijasi 
ko‘rsatishicha. jahon turistik tashriflarining 1.07%i. Yaqin Sharq mintaqasiga qilingan 
tashriflarning 27.2%i Saudiya Arabistoni mamlakatiga to‘g‘ri keladi (7.3.1-jadval).
Xalqaro turizm tushumlari bo‘yicha jahon turizm daromadlarining 0.78%i. Yaqin Sharq 
mintaqasi tushumlari bo‘yicha 28.9% ni tashkil qilgan. 2001 yilga nisbatan 2002 yilda xorijiy 
turistik tashriflar 11.7% ga. daromadlar miqdori 12.0% ga o‘sganligi kuzatilgan.
2002 yilda har bir xorijiy tashrif 497 AQSH dollarni tashkil qilgan. har bir xorijiy 
turistik tashriflar ko‘rsatgichi jahon bo‘yicha ko‘rsatgichdan 23.4% ga past. Yaqin Sharq 
mintaqasi bo‘yicha 5.7% ga yuqori bo‘lgan. Tahlil natijalari Saudiya Arabistonida xalqaro 
turizm yaxshi rivojlanayotganligidan dalolat beradi. 
Saudiya Arabistoni O‘zbekiston Respublikasini 1991 yil yanvarda tan olgan va 1992 
yilning 20 fevralidan diplomatik munosabatlar o‘rnatilgan. Ikki mamlakat o‘rtasida yaxshi 
siyosiy-iqtisodiy va madaniy aloqalar mavjud. Davlat elchixonalari faol ish olib bormoqda.