Geografiya kafedrasi

Daryo va ko’llar 
o‘ziga xos landshaft, mikroiqlim hususiyatlari kishilarning asosan 
mavsumiy dam olishi, baliq tutishi, suv sporti, cho‘milish joylari (plyajlar) va hokazolar 
sayyohlarni qisqa vaqt davomida maroqli dam olishini ta‘minlaydi. Bejis emaski, hozirgi paytda 
ko‘plab dam olish uylari ushbu turistik ob‘ektlarda qurilgan.
 
Turizm yaxshi rivojlangan Italiya, Shvedsariya, Ispaniya kabi mamlakatlarda mahalliy va 
chet ellik sayyohlar uchun turistik firmalar tomonidan har xil marshrutlar asosida ekskursiyalar 
ko‘proq daryo va ko‘llarga uyushtiriladi. Bunda daryo va ko‘llarning ekologik jihatdan tozaligini 
saqlab qolish nazarda tutiladi.
Respublikamizda ham qator katta va kichik daryo va ko‘llar, suv omborlari mavjud bo‘lib, 
ularning turistik salohiyati hozircha uncha ko‘ngildagidek emas. Binobarin, bunday gidrologik 
ob‘ektlaridan samarali foydalanish uchun avvalo keng ko‘lamli geografik va kartografik 
tadqiqotlar o‘tkazish, sayyohlik bilan shug‘ullanadigan firma va kompaniyalar qiziqishini 
oshirish lozim. Masalan, Samarqand shahri va uning atrofi ko‘l va bog‘lari nihoyatda turizm 
uchun qulay. Ammo shaharni kesib o‘tgan Zarafshon daryosi qirg‘oqlariga faqatgina tartibsiz 
mavsumiy, mahalliy sayyohlar kelib ketadi, xolos. Vaholonki, shaharning qulay turistik 
imkoniyati va demografik sig‘imini hisobga olib, Zarafshon daryosi sohilida, Samarqand dengizi 
(Xishrav suv ombori) va boshqalarda turistik xizmatni yo‘lga qo‘yish maqsadga muvofiq bo‘lar 
edi.
Orol dengizi va Orolbo‘yi hududlari ekologik tang zona hisoblanadi. Bu hududga bevosita 

---

106 
tanishtiruv ahamiyatiga ega bo‘lgan ekoturistik sayohatlar uyushtirish ham o‘ziga xos ahamiyat 
kasb etadi. SHuningdek, o‘lkamizda qator baliq-ko‘llar (mozorlar) mavjud bo‘lib, ular Baxmal, 
Nurota, Yangiqo‘rg‘on va boshqa tumanlarda joylashgan. Albatta bunday ob‘ektlarni ham 
mahalliy va xalqaro turizm dasturlariga kiritish lozim.
Tarixiy obidalar ekoturizmi. O‘zbekistonning boy tarixi, uning bosib o‘tgan yo‘li va shon-
shuhratidan dalolat beruvchi tarixiy obidalar uzoq yillardan beri saqlanib kelinmoqda. Biroq, 
keyingi yillarda aholi soni va ehtiyojining o‘sishi, shaharlarning kengayishi va rivojlanishi 
(urbanizatsiya) sanoat hamda transportning yuksalib borishi ta‘sirida bunday ob‘ektlarda 
ekologik vaziyatning keskinlashuvi yuzaga kelmoqda. Demak, aytish mumkinki, tabiiy muhit, 
tabiat bilan jamiyat o‘rtasidagi nomutanosiblik oxir oqibat ekologik vaziyatning yomonlashuvi, 
ekoturistik vaziyatning salbiy ko‘rinishini vujudga keltiradi. 
Tarixiy yodgorliklar bilan tanishish respublikamizda juda ko‘p bo‘lgan qadimiy shahar 
xarobalarini bevosita ko‘rishni ham nazarda tutadi. SHu jihatdan Axsi, Afrosiyob, Ayozqal‘a, 
Kampirqal‘a,Tuproqqal‘a, Pop, Nasaf, Kosonsoy kabi shahar qoldiqlari sayyohlar diqqatini 
o‘ziga jalb qilishi mumkin.
Tog‘ ekoturizmi bevosita tabiat bilan inson o‘rtasida o‘zaro to‘qnashuvi qay tarzda 
kechishi bilan bog‘liq. Yurtimizdagi ko‘plab tabiat go‘shalari borki, u bevosita sayyohlarning 
dam olish va sog‘lomlashtirish vazifasini bajaradi. Binobarin, tog‘ hududidagi hushmanzara 
joylar chet ellik sayyohlar uchun ochilmagan qo‘riqdir. Biz ularni qiziqtira olsak, har bir
sayyohni tabiat qo‘ynida dam olish va sog‘lig‘ini tiklashga erisha olsak ekoturizmning 
imkoniyatlari nihoyatda kengayadi. Ammo buning uchun ekologik vaziyat va turizm xizmatini 
yaxshilash talab etiladi. 
Mahalliy sayyohlarning mavsumiy dam olish paytlaridagi tartibsizligi natijasida o‘simlik 
va xayvonot dunyosining payhon qilinishi, lola, ravoch, kiyik o‘ti, tog‘ piyozi kabi noyob, 
tibbiyotda foydalaniladigan o‘simliklarning yo‘q qilinishi shu joylarda noxush ekologik 
vaziyatni yuzaga keltiradi. Bunday hududlarni qo‘riqlash, avaylab asrash, dam olishni va turistik 
marshurutlarni tug‘ri tashkil etish lozim.