Geografiya kafedrasi

Sayohatlar va sayohlik
– bu biznesning bir – biriga yaqin turlari sayohatchilarga u yoki 
bu tug‘risida xizmat ko‘rsatadi. Ma‘lum sayohlikka eng yaqinrok soxa – bu turlarni tarkatish, 
ya‘ni sayyohlik agentliklarini faoliyatidir bunda bevosita aviakompaniyalar, avtomobillar ijarasi 
bilan shug‘ullanuvchi kompaniyalar, temir yo‘llar, avtobus marshrutlari, mehmonxonalar va 
restoranlar qatnashadilar. Bu guruxlarni hammasi sayyohlik infrastrukturasini ifodalaydi. 
Qo‘yish biznes turlariga xizmat ko‘rsatish soxasini rivojlantiruvchi va sayyohlarni kredit 
kartochkalarini ta‘minlovchi moliyaviy strukturalar kiradi. 
Kishilarning biror mintaqadan yoki hududdan boshqa joylarga safar qilishida bevosita 
geografik xususiyatlar, ya‘ni qulay tabiiy geografik sharoit va siyosiy, ijtimoiy-iqtisodiy 
barqarorlik muhim ahamiyat kasb etadi. Turizm geografiyasi, A.Soliev fikricha, bu «jonli, faol» 
yoki «harakatdagi geografiya» dir. CHunki, biror turistik ob‘ektni ko‘rish uchun o‘sha joyga 
borib bevosita ko‘rishi lozim. Bu maqsadga esa geografik marshrutlar asosida amalga oshiriladi. 
Qolaversa, geografiya fanining tarixi, kelib chiqishi ham ko‘p jihatdan aynan turli xil 
sayohatlarga, hozirgi zamon tili bilan aytganda, turizmga bog‘liq. 
Turistik resurslar maqsad va vazifalariga ko‘ra tabiiy va ijtimoiy-iqtisodiy xususiyatlarni 
o‘z ichiga oladi (Putrik, Sveshnikov, 1986). SHu jihatdan turizm geografiyasi bilan rekreatsiya 
geografiyasining farqlarini aniqlash muhim masaladir.
Ba‘zi olimlar fikricha, turizm o‘zining umumiy xususiyatlari va vazifalariga ko‘ra uch 
tipga ajratildi; 1. Davolanish, 2. Sog‘liqni tiklash-sport 3. Tanishuv turizmi (Erdavletov,2000). 
Bizning fikrimizcha, yuqoridagi tipologik vazifalarni hisobga olgan holda turizmni 
sog‘lomlashtirish va sport, tanishuv, diniy, kasbiy va boshqa turlarga ajratish maqsadga 
muvofiqdir. Dmitrevskiy bulardan tashqari, ilmiy, ekskursion, festival, xizmat, qishloq 
turizmlarini ham belgilagan (Dmitrevskiy, 2000) 
SHu bois, sayyohning marshrutlarga chiqishidan maqsadi va istagi har xil 
bo‘lishini e‘tibordan chetda qoldirmaslik lozim. Turistik faoliyatda sayyoh yakka yoki maxsus 
marshrut asosida safarga chiqishi mumkin. SHuningdek, sayohat paytida bir vaqtning o‘zida 
ko‘pgina maqsadlarni, ya‘ni, turizmning ko‘pgina vazifalarida ishtirok etishi ham nazardan holi 
emas Aholining turmush sharoitini yaxshilanib borishi, uning bo‘sh vaqtini ko‘payishi, oilaning 
moddiy daromadini o‘sishi dam olish paytlarini ko‘ngildagidek o‘tkazishga sabab bo‘ladi. SHu 
bois, kishilar dunyoni ko‘rish, tabiat qo‘ynida dam olish, sog‘lig‘ini tiklash va boshqa turistik 
manbalardan foydalanishni istashadi. Bu esa bevosita turizm geografiyasi bilan bog‘liq 
masaladir. CHunki, kishilar dunyoni xaritadan emas, balki o‘z ko‘zlari bilan ko‘rishni istashadi 

---

104 
(Zachinyaev, Fal‘kovich, 1972). Darhaqiqat, sayohat davomida sayyohlar hududlarning turistik 
imkoniyatlarini safarlar uyushtirish orqali amalga oshiradi. Bu turizmning o‘ziga xos 
xususiyatidir. SHu o‘rinda, turizmning turlari va ko‘rinishlari, jumladan, tashkiliy asoslari, 
davomiyligi, mavsumiyligi va yosh jihatlari turlicha bo‘lishini hisobga olish lozim (3-chizma).