Geografiya kafedrasi

4. Tunis va Marokash mamlakatlari turizmi 
a) Tunis mamlakati xalqaro turizm faoliyatining iqtisodiy tahlili 
Tunis Shimoliy Afrika hududida joylashgan mamlakat. Afrika mintaqasiga qilingan 
xorijiy tashriflarning yarmidan ko‘prog‘i Shimoliy Afrika hududiga to‘g‘ri keladi. Bu hududida 
joylashgan Tunis va Marokash mamlakatlari Afrika mintaqasiga qilingan umumiy xorijiy 
tashriflarining 45% ga yaqinini tashkil etadi.
Shimoliy Afrikaning umumiy maydoni 10 mln. kv.km.ni tashkil qiladi va aholisi 150 
mln. kishidan iborat. Bu hududning geografik o‘rni avvvolo O‘rta yer dengiziga ro‘para ekanligi 
bilan bog‘liq. SHu tufayli Shimoliy Afrika amalda Janubiy Yevropa va Janubiy-Farbiy Osiyo 
bilan qo‘shni Yevropadan Osiyoga boradigan asosiy dengiz yo‘llariga to‘g‘ridan to‘g‘ri chiqa 
oladi. Sahroi Kabirning aholi nihoyatda siyrak yashaydigan hududilari mintaqaning ichki qismi 
hisoblanadi.
Shimoliy Afrika - qadimgi Misr madaniyatining beshigi bo‘lib. uning dunyo 
madaniyatiga qo‘shgan hissasi beqiyosdir. Antik davrda Afrikaning O‘rta yer dengiz bo‘yi qismi 
qadimgi Yunoniston va Rimning asosiy ekinzor yerlari bo‘lgan edi: yer osti suvlari 
to‘planadigan galereyalar va boshqa xil inshootlar izlarini hayotsiz xuvullab qum va 
toshlar«dengizi» orasida hamon uchratish mumkin. Qirg‘oq bo‘yidagi ko‘p shaharlar hayoti 
tarixi qadimgi yunon. rim va Karfgenliklar bunyod etgan shahar hamda qishloqlardan 
boshlanadi. VII - XII asrlardagi arab tsivilizatsiyasi. ya‘ni yuksak ijtimoiy-iqtisodiy hayoti va 
madaniyati Shimoliy Afrika aholisining etik tarkibi. madaniyati. dini va turmush tarziga 
nihoyatda katta ta‘sir ko‘rsatgan. Bu hududini hozirda ham «arablar afrikasi» deb ataydilar. 
Uning deyarli barcha aholisi arab tilida so‘zlashadi va islom diniga e‘tiqod qiladi. Ko‘p 
zamonaviy shaharlariga ham arablar asos solganlar.
Shimoliy Afrikaning xo‘jalik hayoti Kashbar dengiz bo‘yi hududlarida to‘plangan. Bu 
yerlarda sanoatning asosiy ishlab chiqaruvchi markazlari. subtropik dehqonChilikning yetakchi 
rayonlari joylashgan. Tabiiyki. region aholisining deyarli barchasi shu polosada to‘plangan. 
Qishloq joylarda yassi hamda loy tomli paxsa va xom g‘ishtli uylar eng ko‘p tarqalgan. 

---

99 
SHaharlar qiyofasi ham nihoyatda o‘ziga xos. Mana shuni hisobga olib etnograf. ya‘ni 

---

100 
Marokash respublikasi xalqaro turizm faoliyatining iqtisodiy tahlili 
Xalqaro turistik tashriflar 
(mln. kishi) 
Xalqaro turizm tushumlari
(mlrd. AQSH dollari) 
Jahon 
bo‘yich
a 
tashrif-
lar 
Afrika 
mintaqasi 
bo‘yicha 
tashrif-lar 
Marokash 
mamlaka-
tiga 
qilingan 
tashrif-lar 
Jahon 
bo‘yich
a 
ulushi% 
Afrika 
mintaqasi 
bo‘yicha 
ulushi% 
2002 yilda 
2001 yilga 
nisbatan 
o‘zgarishi% 
Jahon 
bo‘yicha 
umumiy 
tushum 
Afrika 
mintaqasi 
bo‘yicha 
umumiy 
tushum 
Marokash 
mamlaka-ti 
turizm 
tushumlari 
Jahon 
tushumlari 
bo‘yicha 
ulushi% 
Afrika 
mintaqasi 
bo‘yicha 
ulushi% 
2002 yilda 
2001 yilga 
nisbatan 
o‘zgarish% 
702.6 
29.1 
4.193 
0.60 
14.4 
-0.7 
474.2 
11.785 
2.152 
0.45 
18.3 
-14.8 
MANBA: Butun jahon turizm tashkiloti.
Tunis mamlakati xalqaro turizm faoliyatining iqtisodiy tahlili
6.4.1-jadval
Xalqaro turistik tashriflar 
(mln. kishi) 
Xalqaro turizm tushumlari
(mlrd. AQSH dollari) 
Jahon 
bo‘yicha 
tashrif-lar 
Afrika 
mintaqasi 
bo‘yicha 
tashriflar 
Tunis 
mamlaka-
tiga 
qilingan 
tashrif-lar 
Jahon 
bo‘yicha 
ulushi% 
Afrika 
mintaqasi 
bo‘yicha 
ulushi% 
2002 yilda 
2001 
yilga 
nisbatan 
o‘zgarishi
% 
Jahon 
bo‘yicha 
umumiy 
tushum 
Afrika 
mintaqasi 
bo‘yicha 
umumiy 
tushum 
Tunis 
mamlakati 
turizm 
tushumlari 
Jahon 
tushumlari 
bo‘yicha 
ulushi% 
Afrika 
mintaqasi 
bo‘yicha 
ulushi% 
2002 yilda 
2001 
yilga 
nisbatan 
o‘zgarish
% 
702.6 
29.1 
5.064 
17.4 
-6.0 
0.72 
474.2 
11.785 
1.422 
0.30 
12.1 
-11.4 
MANBA: Butun jahon turizm tashkiloti.

---

101 
elshunoslar alohida arab shahri tipini ajratadilar. Bu shaharlar ham odatda boshqa Sharq 
shaharlari kabi ikki qismga - eski shahar va yangi shaharga bo‘lingan bo‘ladi. 
Eski shaharlarning asosini. odatda kasba. ya‘ni baland joyda. tepalikda joylashgan 
istehkom tashkil etadi. Kasbani eski shaharning boshqa dahalari zich xalqa tarzida o‘ralib turadi: 
bu dahalar tomi yassi. hovlisi gir aylantirib devor bilan o‘rab olingan pastak uylardan tashkil 
topgan bo‘ladi. Bu - dahalarning eng ajoyib. e‘tiborga loyiq qismi - rang-barang Sharq 
bozorlaridir. Ko‘pincha himoya devorlari bilan o‘rab olingan bu eski shahar Madina deyiladi. 
Madinadan tashqarida shaharning yangi. zamonaviy qismi joylashadi. SHaharning bu 
yangi qismi ham ko‘pincha shahar kambag‘allarining haroba kulbalari xalqasi bilan o‘ralgan 
bo‘ladi. Bunday keskin tafovutlar eng katta shaharlar qiyofasida ayniqsa yaqqol namoyon 
bo‘ladi: bu shaharlarning qiyofasi faqat milliy ruhda bo‘lmay. kosmopolitik belgilarga ham 
egadir. Shimoliy Afrika hududining janubiy qismi aholisi juda siyrak tarqalgan. asosan 
dehqonChilik bilan shug‘ullanadi. Boshqa hududlarda faqat tuya boquvchi ko‘chmanchilar 
yashaydi. Saxroi Kabirning Jazoir va Liviya qismlarida esa neft‘ konlari mavjud. Shimoliy 
Afrikaning janubiy qismida nafaqat turizm boshqa sohalar ham kam rivojlangan mamlakatlar 
joylashgan. Shimoliy Afrikada asosan Tunis va Marokash mamlakatlari xalqaro turizm 
rivojlangan hududlar hisoblanadi. Tunisda asosan plyaj turizmi yaxshi rivojlangan. Tunisda
xalqaro turizm «CHo‘ldagi bo‘ron» urishidan keyingina rivojlana boshlandi. urishgacha bo‘lgan 
davrda 1.5-1.7 mln. xorijiy turistlar tashrif buyurar edi.