Geografik xaritalarda turli tuman voqea va hodisalar tasvirlangani uchun ular juda xilma-xil bo‘ladi. Xaritalar geografiya fanining hamma sohalarining eng asosiy qismidir. Xartashunoslikda quyidagi tushunchalar uchraydi

xaritalardan eng ko‘p foydaniladi, bunday xaritalarda ayrim obektlar turli ko‘rinishdagi va har xil kattalikdagi shakllar yordamida manzillar bo‘yicha tasvirlanadi. Masalan, foydali qazilmalar knlari xaritalari, mamlakatlarning va tumanlarning sanoat markazlari xaritalari ana shunday xaritalardir. Maxsus xaritalarning ikkinchi turi-kartogdiagrammalardir. Kartodiagrammalarda ham, obektlar belgilar bilan ko‘rsatiladigan xaritalardagi kabi hodisalarning shakllar katta-kichikligi miqyosli ko‘rsatilgan. Kartodiagrammaga O‘zbekiston iqtisodiy tumanlarida qoramollar soni va ekin maydonlari xaritalari, viloyatlari va respublikalari bo‘yicha sanoat joylashishining xaritalari va hokazolari misol bo‘la oladi. Xaritaning uchinchi turi-nuqtali xaritalardir, bunday xaritalarda muayyan joylardagi hodisalar bir xil miqdorga ega bo‘lgan nuqtalar yordamida tasvirlanadi. Nuqtali xaritalar bo‘yicha, asosan hodisalar eng ko‘p tarqalgan tumanlarni ajratib ko‘rsatadigan savollar qo‘yiladi, masalan: “Qaysi tumanlarda ekin eng ko‘p ekiladi?” “Asosiy dehqonchilik rayonlarini ko‘rsatib bering?” va h.k.

• www.arxiv.uz

Xaritalarning yettinchi turli-izonliniyalar xaritalaridir. Bunday xaritalarda biron hodisaning miqdoriy qiymati bir xil bo‘lgan joylar chiziqlar bilan birlashtiriladi. Bunday xaritalarga masalan, izotermalar xaritalari misol bo‘la oladi. Masalan, izotermalar xaritasini tahlil qilayotganda mana bunday savollar berish mumkin: “8 gradus yanvar izotermasi qaysi joylardan o‘tadi?”, “Bu izoterma qaysi tomonga qarab boradi?”.

• Xaritalarning yettinchi turli-izonliniyalar xaritalaridir. Bunday xaritalarda biron hodisaning miqdoriy qiymati bir xil bo‘lgan joylar chiziqlar bilan birlashtiriladi. Bunday xaritalarga masalan, izotermalar xaritalari misol bo‘la oladi. Masalan, izotermalar xaritasini tahlil qilayotganda mana bunday savollar berish mumkin: “8 gradus yanvar izotermasi qaysi joylardan o‘tadi?”, “Bu izoterma qaysi tomonga qarab boradi?”.
• Nihoyat maxsus xaritalarning sakkizinchi turi-harakat chiziqlari xaritalaridir. Masalan, tashiladigan yuklar xaritasi, shamollar yo‘nalishi xaritasi, oqimlar xaritasi, dengizda tashiladigan yuklar xaritasi bo‘yicha quyidagi savollar berilishi mumkin: “Dunyoda neft dengizlar orqali qayerlardan qayerlarga tashiladi?”, “Qora dengizning Kavkaz sohilidagi portlaridan Ukraina portlariga qanday yuklar tashiladi?” va boshqa yuklar hamda dengizlar bo‘yicha ham huddi shunday savollar berish mumkin.

• www.arxiv.uz

• www.arxiv.uz