Qadimgi Yunon davlati
Reja: 1.Geografik o ‘rni, tabiiy sharoiti va aholisi. 2. Qadimgi Yunoniston tarixi manbashunosligi. 3. Yunon tarixini davrlashtirish.
Geografik o ‘rni, tabiiy sharoiti va aholisi. Yunoniston geografik jihatdan 3 qismga] boiinadi: Fessaliya va Epir, shimolda Moli va Pagasey ko‘rfazlari, janubdan Korinf va Saronika bilan cheklangan, markaziy qismi Peloponnes yarim orolidan iborat janubga boiinadi. Shimoliy qismida Fessaliyani Epirdan Pind togiari zanjiri ajratib turadi. Qadimda bu ikki viloyat yunon madaniyati shakllanishida muhim ahamiyat kasb etadi.
Chunki bu yerda ilk bor shimoldan janubga tomon yunon qabilalari siljib kelgan. Fessaliyada qadimgi yunon afsonalari paydo boidi. Uning janubidagi Sperxa daryosi vodiysidagi axey Ftiotidasi ahil va mirmidonlar vatani. Fessaliyadan afsonaviy Yason uzoq Kolxidaga oltin mo‘yna uchun joiiab ketgan. Dodonda Sella kohinlari muqaddas dub daraxtining barglarini shitirlashiga qarab fol ochganlar. Ejpir yunon madaniyatiga aloqasi boimagan yowoyi oika boiib, uni markaziy Yunoniston bilan faqat xaoii, tesprot, moloss va oresta kabi epir qabilalari joylashgan Axeloy daryosi bogiab turgan.Fessaliya barcha tomondan togiar bilan o ‘ralgan boiib, bu yerda ikki tekislikni Fessaliyalik bosqinchilar ishg‘ol qilganlar. Ular mahalliy aholini qaram penestlarga aylantirganlar. Qisman ularni vodiydan togiarga siqib chiqarganlar. Fessaliya g'arbiy qismida g'alla va chorvachilik rivojlangan. U yerda qulay qirg'oq va qoitiqlar yo‘q. Shimoliy Yunonistonni markaziy Yunonistondan dengiz va Oyta togiari orasida yotgan Fermopil daryosi ajratib turadi.Markaziy Yunonistonda kam sonli togiik qabilalar joylashgan. Egey dengizi qirg‘og‘ida Evbey oroli qarshisida Opunt lokrlari joylashgan. Er avV asrda afinaliklar uchun lokrlar qoloqlikning namunasi boigan.Parnas (2450 m) va Kifris togiarida joylashgan vakiy qabilalari yanada qoloq boigan.
Markaziy Yunoniston yoiidagi eng muhim joy bu Elateya shahri boigan. Delfa qadimgi Elladaning diniy markazi vazifasini o ‘tagan. Parnasdan shimolda Yunonistonning eng kichik viloyati — Dorida (185 kv.km) boigan, aftidan doriylar shu yerdan kelib chiqqanlar.
Fokidadan g'arbga Agra, evitan nomidagi illiriya qabilalari yashagan togii va ozroq unumdor vodiyga ega boigan Etoliya viloyati joylashgan. Shimolda Epir bilan tutashgan Abrakiy qoitigigacha boigan hudud Akarnaniyada illiriya qabilalari yashagan. Janubda 3000 kv. km. hududni egallagan Beotiya viloyati birdaniga 3 dengiz bilan tutashgan. Poytaxti Fiva boigan Beotiyada g'allachilik, chorvachilik va baliqchilik kuchli rivojlangan. Beotiyani janubdan Kiferon va Parnas togiari o ‘rab turadi. yunonistonning markazida tuprogi dehqonchilikka noqulay boigan Attika viloyati joylashgan. Qadimgi Attikada suv tanqis boisa-da, ammo marmar, loy, kumush va zaytun darcvtlariga boy boigan. Afmaning dengiz yoiini Salamin oroli to‘sib turadi. Salamin uchun Afina Megara va Egina bilan uzoq urush olib boigan, faqat Eginaning bo‘ysundirilishi Afmaning dengiz savdosiga yo‘I ochdi. Korinf va Saronik qoitiqlari orasidagi togiik hududda Megara shahri joylashgan. Korinf qoitigidan so‘ng Peleponnes yarim oroliga o‘tish mumkin. Uning markazida Arkadiya balandligi turadi. Lakoniya va Messeniya viloyatlari yarimorol g‘arbida joylashgan. Bu viloyatlarda g'alla ekilgan. Messeniyadan shimolda Elida viloyati joylashgan boiib, Alfey va Kladey daryolari qo'shilish joyida har 4 yilda bir marta Olimpiya o'yinlari o ‘tkaziladigan Olimpiada joylashgan. Ellidadan shimolda Axeya viloyati turadi. Yunonistonning iqlimi yumshoq, harorati 16 °C ni tashkil etadi. Landshafii qadimda hozirgidan farq qilgan. Qalin o'rmonlar ko‘p b o iib , tuproq hozirgidek toshloq boigan. Faqat ozgina yer unumdor boigan1.
Er. av . VI asrgacha faqat bug'doy va tariq ekilgan. Keyin esa uzum va zaytun bu ekinlarni siqib chiqargan. Yunonistonda oltin yo‘q. Mis juda ko‘p. Xalqida shahrining nomi ham «mis» degan ma’noni bildiradi. Bu yerdan mis qazib chiqarilgan. Beotiya va Lakoniyada sifati past temir, Tasos va Sifnos orollaridan er avVIII—VI asrlardan kumush qazib olingan.
Er. av.VIII asrdan Lavrion kumush koni ochilgan. Bu konlardan olingan daromad er. a w V asrda Afinani qudratli flot qurishga va Yunonistonda yetakchilik rolini o ‘ynashga imkon berdi. Afinada tog‘-konchilik sohasida ulkan yutuqlaiga erishildi. Konlarning chuqurligi 100 m. ga yetgan. Qimmatli metallarni qidirib topish san’ati yuqori darajada bo'lgan. Kulolchilikda yunonlar haqiqiy san’atkor bo‘lganlar. Tosh juda yuqori baholangan. Hamma joyda tosh mo’l- ko’l bo'lgan. Marmarning vatani Pentelikon Aflnadan bor-yo‘g‘i 10 km masofada joylashgan. Mashhur Parfenon va Propiley pentelikon mamaridan bunyod etilgan.
