Geografik kartalardan foydalanish tarixi Tadqiqotlarning kartografik usuli Geografik kartalarni tahlil qilish usullari

MAVZU: GEOGRAFIK KARTALARDAN FOYDALANISH USULLARI (4 soat)

Reja:

1. 
   Geografik kartalardan foydalanish tarixi
   
2. 
   Tadqiqotlarning kartografik usuli
   

3. Geografik kartalarni tahlil qilish usullari
Kartalardan foydalanish — kartografiyaning alohida bo’limi bo’lib, kartografik asarlarni ilmiy, amaliy, o’quv va boshqa sohalarda qo’llash masalalarini, kartalar bilan ishlash usullari va uslublarini, olingan natijalarni baholash va ularning samaradorligini oshirishni o’rganadi.

Inson kartografik tasvirdan qadimdan foydalanib kelgan: kartada orientir obektlari, dastlabki qabilalar joylashgan yerlar, ov qilinadigan va chorva boqish joylari tasvirlangan. Qadimgi Misrda, antik Gretsiyada va Rimda kartalar orqali masofalar va maydonlar o’lchangan. O’rta asrlarda esa kartalardan dengizda suzishda foydalanishgan. O’rta asrning mashhur kartografi Gerard Merkator (1512 y) o’zining kartalari, atlaslari va globuslaridan foydalanish uchun ko’rsatmalar yozib qoldirgan. Merkator nomini jahonga mashhur etgan 18 varaqdan iborat silindrik proeksiyali «Dunyo kartasi»da maxsus ko’rsatma keltirgan bo’lib, unda masofalarni joyda o’lchash usullari va matnda u qanday joylar uchun loksodromiyani ortodromiyaga qaraganda qo’llash ma’qulligini tushuntirgan (57-rasm). Ushbu kartaning boshqa varaqlarida Merkator navigatsiya masalarini yechish bo’yicha ko’rsatmalar bergan. Bu bilan mashhur kartograf kartalarni yaratish va ulardan foydalanish uslublarini bir-biriga bog’lagan.