Geografik axborot tizimlari fanidan

O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI

OLIY VA O`RTA MAXSUS TA`LIM VAZIRLIGI
MIRZO ULUG`BEK NOMIDAGI

O`ZBEKISTON MILLIY UNIVERSITETI

GEOGRAFIYA VA TABIIY RESURSLAR FAKULTETI

GEODEZIYA VA GEOINFORMATIKA KAFEDRASI

GEODEZIYA, KARTOGRAFIYA VA KADASTR YO`NALISHI

GEOGRAFIK AXBOROT TIZIMLARI FANIDAN

1-AMALIY ISH

MAVZU: TASVIRLARNI RO`YXATGA OLISH VA PROYEKSIYA TANLASH

Bajardi: 2-kurs o`zbek guruhi talabasi Kamolov A.

Qabul qildi: dos.v.b. I.O`.ABDULLAYEV.

TOSHKENT-2020

Reja:

1. 
   Dastlabki manbaani tanlash.
   
2. 
   Xaritalarni kompyuterga kiritish.
   
3. 
   Dastlabki xaritani ro`yxatga olish uchun proyeksiya tanlash.
   
4. 
   Xaritalarni ro`yxatga olish uchun tayanch nuqtalarni tanlash.
   
5. 
   Tayanch nuqtalarning koordinatalarini kiritish va xatoliklarni baxolash.
   

Adabiyotlar:

1. 
   E.Yu.Safarov “Geografik axborot tizimlari” O`quv uslubiy qollanma Toshkent “Universitet” – 2010.
   
2. 
   I.O`.Abdullayev Geografik axborot tizimlari fanidan amaliy ishlarni bajarish uchun “Uslubiy ko`rsatmalar”.
   
3. 
   L.X.Gulyamova “Geoaxborot tizimlari va texnologiyalari” Darslik, Toshkent “Universitet” – 2018.
   

MapInfo – dasturida ishlashdan oldin biz geografik asos va ma`lumotlar ba`zasini tayyorlab olishimiz kerak. Geografik asos sifatida oldin nashr qilingan kartalardan foydalanishimiz mumkun. Kartani “skaner” qurilmasi yordamida elektron holatga o`tkazamiz va amaliy ishni bajarishni quyidagi tartibda olib boramiz:

Kompyuter ishchi stolida ixtiyoriy nom bilan papka hosil qilamiz va elertron holatga keltirilgan kartani papkaga joylashtiramiz(1-rasm).

1-rasm

Georafik asos tayyor bo`lgandan so`ng “MapInfo” dasturiga kiramiz. Dasturga kirganimizda eranda MapInfo dasturining ishi oynasi ochiladi(2-rasm).

2-rasm.

Ishchi oynasida “Открытъ сразу” - dasturda ishni boshlash dialogi ham ochiladi (3-rasm). Dasturda birinchi marta ishlayotganimiz uchun “Таблицу” tanlaymiz va “Oткрытъ” buyrug`ini bosamiz.

3-rasm.

“Oткрытъ” dialogi ochilgandan so`ng, geografik asos qilib olingan kartaning rastrli tasviri saqlangan papkaga murojaat qilinadi. “Тип файла – растр” , “Представление – в активной карте” tanlanadi (4-rasm).

4-rasm

5-rasm

Rastrli tasvirni ochganimizda “Tasvirni ro`yxatga olish” “Регистрация изображения” dialogi chiqadi va “Регистрироват” buyrug`ini tanlaymiz. “Регистрация изображения” dialogida nuqtalarning koordinatalarini kititishimiz kerak va buning uchun proyeksiya tanlashimiz zarur. “Проекция” tugmasi bosiladi va “Выбор проекции” dialogidan “План схема” qatori belgilanadi (6-rasm).

6-rasm.

Tayanch nuqtalari sifatida kordinata to`ri kesishgan joyi, yo`llarning burilish joylari yoki shartli belgilar orqali ifodalanilgan aholi punktlarini olishimiz mumkun, Tayanch nuqtalari qilib biz topografik to`rda meridian va parallelar kesishgan joyini oldik. Tayanch nuqtalar soni 4tadan kam bo`lmasligi kerak. Kartada tayanch nuqtani belgilaganimizda “Изменитъ контролъную точку” dialogi chiqadi (7-rasm) va u yerga koordinatalarn i kiritib “OK” buyrug`ini tanlaymiz. Kiritgan koordinatalarimiz EHM xotirasiga kiritilib boriladi. Qolgan nuqtalar ham shu tartibda belgilanadi.

7-rasm.

Kartada tayanch nuqtalar belgilangandan so`ng uning xatoligi aniqlanadi. Xatolik 10 dan oshmasligi kerak. (8-rasm)

8-rasm.

Rastrlangan tasvirni bir marta ro`yxatdan o`tkazgan ma`qul. Sababi keying marta rastrli tasvir fayli “MapInfo” dasturining istalgan boshqa jadvallari kabi ochiladi. Bu bajargan amaliy ishimizdan keyin qolgan vazifalarni ketma ketlikda bojarishimiz mumkun bo`ladi.

Foydalanilgan adabiyotlar:

• 
  E.Yu.Safarov “Geografik axborot tizimlari” O`quv uslubiy qollanma Toshkent “Universitet” – 2010.
  
• 
  I.O`.Abdullayev Geografik axborot tizimlari fanidan amaliy ishlarni bajarish uchun “Uslubiy ko`rsatmalar”.
  
• 
  L.X.Gulyamova “Geoaxborot tizimlari va texnologiyalari” Darslik, Toshkent “Universitet” – 2018.