Yerni boshqarish. Kadastrlarni tuzish, elementlarning maydonlarini hisoblash, er uchastkalari chegaralarini belgilash uchun kommunal xizmatlarga muhtoj.
Ob'ektni joylashtirishni boshqarish. Bu erda ulardan foydalanish arxitektura rejasini tuzish, sanoat, chakana savdo va boshqa maxsus maqsadli punktlar tarmog'ini muvofiqlashtirish uchun dolzarbdir.
Mintaqaviy rivojlanish. Muayyan joylarni muhandislik tadqiqotlari, infratuzilmani optimallashtirish va investorlarni jalb qilish muammolarini hal qilish hozirda bunday tuzilmalar yordamida batafsil o'rganilmasdan mumkin emas.
Tabiatni muhofaza qilish. Dasturlar atrof-muhit monitoringini o'tkazish, resurslardan foydalanishni rejalashtirish imkonini beradi.
Favqulodda vaziyatlarni bashorat qilish. Turli geologik holatlardagi o‘zgarishlarni kuzatish falokatlar ehtimolini bashorat qilish, ularning oldini olish va ulardan yo‘qotishlarni minimallashtirish choralarini ishlab chiqish imkonini beradi.
Qisqacha xulosa
Biz GIS tushunchasining dekodlanishini berdik, geografik axborot tizimlari nima ekanligini va ular qayerda ishlatilishini batafsil ko'rib chiqdik. Xulosa qilib aytganda, bu juda istiqbolli va faol rivojlanayotgan soha. Ko'pgina sohalardagi mutaxassislarning ishini bunday texnologiyalardan foydalanmasdan tasavvur qilish allaqachon mumkin emas.
Inson faoliyatining turli sohalarida axborot tizimlarining joriy etilishi geodeziya va unga aloqador, turdosh va boshqa yer usti tadqiqot sohalarida o'z o'rnini topmoqda. Sun'iy yo'ldosh geodeziyasining paydo bo'lishi va rivojlanishi bilan parallel ravishda davom etgan holda, axborot tizimlari ma'lum darajadagi aniqlikdagi zarur fazoviy ma'lumotlarni olish uchun texnologik, boshqaruv, geologik, meteorologik, kartografik, transport, diversifikatsiyalangan imkoniyatlarni taqdim etdi.
Har qanday geografik axborot tizimi (GIS) zamonaviy tilda, birinchi navbatda, berilgan mavzu bo'yicha qandaydir yakuniy natija olish uchun ilmiy va amaliy ma'lumotlarga asoslangan loyihadir.
GIS - geodeziya, amaliy matematika va yaratilgan kompyuter dasturlari yordamida kerakli ma'lumotlarni to'plash va qayta ishlash bilan bog'liq bo'lgan geo-qidiruvning yangi shakli.
"Geografik axborot tizimi" iborasi uning mohiyatini ochib beruvchi uchta asosiy so'zni o'z ichiga oladi.
Yerning ichida, yaqinida va yuzasida barcha tadqiqot va tadqiqot ob'ektlari "geo" so'zi bilan bog'liq.
Qabul qilingan ma'lumotlarni qayta ishlash va kerakli raqamli grafik mahsulotga aylantirish usullari iboraning "axborot" komponenti bilan bog'liq.
"Tizim" tadqiqotning butun manzarasiga yaxlitlik beradigan va uning barcha elementlari va parametrlarini fazoviy shaklga birlashtiruvchi bog'lovchi komponent sifatida qaraladi.
Geografik axborot tizimlarini fazoviy bog'liq axborotlar bilan ishlash imkonini beruvchi, geotasvir bilan, lekin oddiy tasvir bilan emas, balki ro'yxatga olingan dasturiy vositalar sifatida qaralishi mumkin. Ro'yxatga olish (bog'lash) jarayoni tasvirlarni ma'lum bir koordinata tizimida ma'lum bir tarzda yo'naltirish uchun muayyan harakatlarni nazarda tutadi. Aynan shu qobiliyat boshqa dasturlardan farqli ravishda GIS ning asosiy xususiyati hisoblanadi.
Bundan tashqari, oddiy xaritani mavjud sirtning haqiqiy modeli qilish imkonini beruvchi maxsus vositalar mavjud. Shunday qilib, ma'lum bir lahzada xaritani ma'lumot bilan birlashtirish g'oyasi paydo bo'ldi, ya'ni xarita o'z-o'zidan emas, balki u fazoviy bo'lmagan maxsus atributlarga (tavsiflovchi xarakteristikalar) ega. Fazoviy axborotning fazoviy bo'lmagan axborot bilan o'zaro bog'liqligi, yagona tizimga bog'lanishi va tahlil vositalarining yaratilishi GIS tuzilmalarining paydo bo'lishiga olib keldi. Pozitsion va pozitsion bo'lmagan ma'lumotlarning kombinatsiyasini GIS konstruktsiyalarining asosiy nou-xausi deb hisoblash mumkin.
Geografik axborot tizimining tuzilishi
Geografik axborot tuzilmasi to‘rt komponentdan iborat:
Birinchi qism barcha turdagi birlamchi axborot manbalaridan ma'lumotlar va materiallarni to'plashni o'z ichiga oladi; pozitsion (to‘rlangan) va pozitsion bo‘lmagan (atribut jadvallarida tavsiflovchi) birlamchi manbalar mavjud;
Ikkinchi qism zarur ma'lumotlarni tanlash va uni kompyuter muhitida saqlashdan iborat;
Uchinchi qism - texnologik bo'lib, ma'lumotlarni tizimlashtirish, tavsiflash, taqqoslash, ajratib ko'rsatish va eng muhimi, turli usullar bilan tahlil qilishga xizmat qiladi;
To'rtinchi qism - yakuniy natija bo'lib, texnik topshiriqlarga muvofiq talab qilinadigan shakllarda yakuniy natijalarning xulosalari.
GIS imkoniyatlari
Geografik axborot tizimlari bilan ishlash jarayonida ular ko'plab savollarga tezkor javob berish va inson faoliyatining turli sohalarida maqbul qarorlar qabul qilish imkonini beradi degan xulosaga kelishimiz mumkin, xususan:
joylashuvning ma'lum joylarida nima bor?
Muayyan ob'ekt qayerda joylashgan?
Vaqt, makon, hajmlar va boshqalardagi o'zgarishlar dinamikasini baholash;
qanday fazoviy tuzilmalar mavjud?
Muayyan dizayn xususiyatlari bilan modellashtirishga imkon beradi (masalan, er massalari kartogrammasi)
GIS ilovalarining asosiy funktsiyalari quyidagilardan iborat:
Geo-tasvirlarni ro'yxatdan o'tkazish;
Yangi geo-tasvirlarni yaratish (vektorlashtirish);
Ma'lumotlar bazalarini yaratish va ularga statistik ishlov berish;
Fazoviy ma'lumotlarni tahlil qilish va qayta ishlash (geoanaliz);
Fazoviy bo'lmagan (atributiv) ma'lumotlarni tahlil qilish;
