Геодезиядан 1-практикум

Чизиқли шартли белгилар узунлиги карта ёки планнинг масштабида ифодаланадиган, эни эса ўзгариб тасвирланадиган чизиқли объект (йўл тармоғлари, каналлар, ариқлар, кичик дарёлар, коллектор - зовурлар ва бошқ.)ларни тасвирлаш учун қўлланилади. Жойида ушбу объектларнинг фазоли ҳолати карта ёки пландаги шартли белгининг бўйлама ўқи тўғри келади.
Контурли (майдонли) шартли белгилар карта ёки планнинг масштабида ифодаланадиган ва контурлар билан чегараланган, яъни уларнинг фазоли ҳолати ташқи кўринишлари (ҳайдалма ерлар, боғ, токзор, ўтлоқ, чакалакзор, яйлов ва ҳ.к.) майдонли объектлар билан тўлдириш учун қўлланилади. Объектларнинг контурлари нуқтали пунктирлар билан, контурлар ичи эса, унинг мазмунини акс эттирадиган шартли белгилар биланг кўрсатилади.
Алоҳида объектлар ва ҳолатлар тўғрисида қўшимча маълумотлар учун, уларнинг миқдорий тавсифлари бошқа махсус изоҳлар билан тўлдирилади.
Топографик амалиётда турли масштабли топографик карта ва планларда шартли белгиларнинг стандартли шакллари, ўлчамлари ва тузиш усуллари қўлланилади. Умумий топографик шартли белгилар махсус жадваллар [13, 14] кўринишида нашр этилган бўлиб, съёмка ишларни олиб бориладиган барча муассаса ва ташкилотлар учун зарурий ҳисобланади.


Мустақил ечиш учун масалалар

1. 
   [13] жадвалдан фойдаланиб, контурли (майдонли), масштабсиз ва чизиқли шартли белгилар билан танишинг. Ўлчамлари 1,5 х 2 см тўғри бурчакларда картадаги асосий қишлоқ хўжалиги ер турларини шартли белгилари тасвирлансин.
   

Шартли белгилар чизмасидан картада тасвирланган бошқа объектларни айтиб чиқинг.

2. 
   Ўлчами 5х6 м қурилишни бир ҳолатда майдонли шартли белгилар иккинчи ҳолатда эса - масштабсиз шартли белгилар билан тасвирлаш учун икки масштаблар қийматини келтиринг.
   
3. 
   [13] жадвалларга таалуқли тушунтиришлардан фойдаланиб, қуйидаги қийматлар аниқлансин: ўрмон контури ичидаги шартли белгиларни ёзувлари; автомобил йўл ва кўприклар олдидаги ёзувлар; қишлоқ аҳоли пунктлари номларининг тагидаги ёзувлар.
   
4. 
   [13] жадвалларга таалуқли тушунтиришлардан фойдаланиб, жойда объектлар ҳолатига тўғри келадиган: шартли белгилар ичидаги нуқта; шартли белгиларни маркази; шартли белгиларни асоси; шартли белгилар асосини ўртаси бўлган масштабсиз шартли белгилар мисолларини келтиринг.