Geodeziya va marksheyderiya

Kilometrlar to‘ri.
Topografik kartalar varag‘idagi geografik va to‘g‘ri 
burchakli koordinatalardan oson foydalanish va kartada turli masalalar echish 
uchun har qaysi kartada zona koordinata o‘qlariga parallel qilib har kilometrdan 
chiziqlar o‘tkaziladi, bu bilan kvadrat to‘r (kataklar) yasaladiki, u 
kilometrlar to‘ri 
deyiladi. Bu to‘r yordamida istalgan nuqtaning to‘g‘ri burchakli va geografik 
koordinatasini aniqlash mumkin. Kartada, masshtabiga qarab, kilometr chiziqlari 
to‘rli masofadan o‘tkaziladi. Masalan, masshtabi 1:10000, 1:25 000 va 1:50 000 
bo‘lgan kartalarda har bir kilometrdan, masshtabi 1:100 000 bo‘lgan kartada har 
ikki kilometrdan, mayda masshtabli kartalarda 10 kilometrdan o‘tkaziladi. 
Kilometrlar to‘ri berilgan masshtabdagi har qaysi trapetsiya uchun yasaladi. 
Buning uchun nuqtaning geografik koordinatalari bo‘yicha «Gauss-Kryuger 
koordinatalari jadvali» dan berilgan nuqta joylashgan trapetsiya uchlarinnng 
koordinatalari topiladi. Agar karta masshtabi 1:10 000 bo‘lsa, trapetsiya 
uchlarining 
koordinatalari 
1:25 
000 
masshtabli 
trapetsiya 
o‘lchamlari 
koordinatalari orqali interpolyasiya qilish yo‘li bilan topiladi. 
Trapetsiya uchlarining koordinatalari bo‘yicha trapetsiyaga kilometrlar to‘ri 
yasash uchun tomonlari 10 sm bo‘lgan kvadrat kataklar qilinadi; abssissa va 
ordinatalari belgilanib, kvadrat tomonlariga kilometr bilan ifodalangan qiymatlari 
yoziladi. So‘ngra koordinatalari bo‘yicha trapetsiya uchlarining o‘rinlari topiladi 
va trapetsiya yasaladi. YAsalgan trapetsiyaning to‘g‘riligini tekshirish uchun 
tomonlari uzunlngi 
a
j
,
a
sh
,
s
va 
d
ning qiymatlarini chizma bo‘yicha o‘lchab, 
jadvalda berilgan qiymatlariga taqqoslanadi. 

---