Geodeziya laboratoriya

8- bob. GORIZONTAL SYOMKALAR

1. TEODOLIT SYOMKASI, TEODOLIT YO‘LINI O‘RNATISH

Teodolit syomkasi joyning konturli rejasini tuzish maqsadida bajariladi. Teodolit syomkasi tayyorgarlik ishlari, teodolit yo‘lining loyihasini tuzish, uni joyda o‘rnatish, geodezik tarmoq punktlariga bog‘lash, tafsilotni syomka qilish, kameral (hisoblash va chizma- grafik) ishlardan iborat.

Hamma tomonlari va ular orasidagi ufqiy burchaklari o‘lchan- gan ochiq yoki yopiq ko‘pburchak teodolit yo‘li deyiladi (79- rasm). Teodolit yo‘li uchlari atrof yaxshi ko‘rinadigan burchak va chiziq o‘lchash uchun qulay joylarda tanlanadi va mahkamlanadi, tomonlar uzunliklari o‘rtacha 200—250 m bo‘ladi, ular lentada to‘g‘ri va teskari yo‘nalishda 1:2000 chekli nisbiy xatolik bilan, burchaklari teodolitda to‘la qabul usulida texnik aniqlikda o‘lcha-
1 3 3

79. 
    rasm. Teodolit yo‘llari sxemalari: a — yopiq; b — ochiq.
    

nadi, joy tafsiloti yo‘l tomonlariga nisbatan syomka qilinadi, olingan natijalar maxsus hujjatlarda qayd qilinadi. Yopiq va ochiq (diagonal) teodolit yo‘llarida burchak va chiziq o‘lchash natija- larini yozish namunasi 12- jadvalda keltirilgan.

B
Teodolit yo‘li uchlari koordinatalari davlat rejali koordinata sistemasida bo‘lishi uchun ma’lum geodezik tarmoq (A va B) nuq- talariga burchaklar va chiziqlar uzunliklarini (79- a rasmda ě ,

ě¢ va S

) o‘lchash orqali bog‘lanadi. Kichik joylarning rejalari

1 B₁

shartli koordinata sistemasida tuzilsa, teodolit yo‘li magnit

meridian bo‘yicha bussol yordamida aniqlanadi. 1—2 chiziq magnit azimutni teodolitda aniqlash uchun 1 nuqtada limbdagi sanoq nol holatida bussol mili (80- rasm) nolinchi diametr ustiga keltiriladi. Limb mahkamlanib, alidada bo‘shatiladi va kuzatila- yotgan 2 nuqtaga truba qaratilganda limbdagi sanoq 1—2 chiziq magnit azimuti A_M qiymatiga teng bo‘ladi.

1 nuqtadan

11- jadval (80- rasmga q.)

nuqta	^i	Si
a	14°45	99,0
b	36°30	96,0
c	43°15	96,5
d	52°00	87,0
e	55°10	74,5