Geodeziya laboratoriya

NIVELIRLASH JADVALI (IKKI TOMONLAMA REYKALAR)

Nuqta ¹	Qara- ladi- gan nuq- talar	Reyka sanoqlari			Nisbiy balandlik		O‘rtacha nisbiy balandlik			Àsbob gori- zonti	Mutloq belgilar		Shartli belgilar
		Orqa- dagi	Oldin- dagi	Oraliq					
1	2	3	4	5	6	7		8	9	10		11		12
Birinchi nivelir
		657								64,063
	+30			845								63,218
1	+84			915								63,148
	¹ 1		5749			405			404			63,002
			1061			404
	¹ 1	6312										63,002
		1626
2	+46			1828								62,800
	¹ 2		6184		128			128				63,130
			1498		128
		13939	14492		256	809		128	404			63,106

_ ^553:2_{ } ²⁷⁶ _ ^553:2_{ } ²⁷⁶_ ²⁷⁶ _ ²⁷⁶ 63,406

0,276
Bog‘lovchi nuqtalardagi reykalardan sanoq olgandan keyin orqa reykani oraliq nuqtalarga ko‘chiriladi, ulardan reykaning faqat qora tomoni bo‘yicha sanoq olinadi. Bekatda turib nuqtalarga qarab bo‘lgandan keyin asbobni olmasdan turib natijalarni tekshirib ko‘rish lozim.

Reykaning turli tomonlaridan olingan sanoqlar ayirmasi bir xil bo‘lishi kerak, ayirmalarning bir-biridan farqi 3 mm dan or- tiq bo‘lmasligi lozim.

16. TRASSA REJASI VA BO‘YLAMA PROFIL TUZISH

T r a s s a r e j a s i n i t u z i s h . Trassa rejasi piketlash jadvali hamda to‘g‘ri va egri chiziqlar qaydnomasining ma’lumotlariga asosan tuziladi. Tekis va qir joylarda odatda reja masshtabi:

2 1 3

1:10 000 va 1:5 000, tog‘lik joylarda esa 1:2 000 bo‘ladi. Yo‘lning o‘qi burilish burchaklarining koordinatalari yoki chiziq tomonlarning rumbi va uzunligi bo‘yicha tushiriladi. Rejada (125- rasm) joyda trassa o‘tkazishda olingan tafsilotlar tasvirlanadi.

B o ‘ y l a m a p r o f i l t u z i s h . Bo‘ylama profil nivelir jad- vali va piketlash daftarchasidan olingan ma’lumotlarga asosan mil- limetrli qog‘ozga chiziladi. Tiklik masofalarning masshtabi ufqiy masofalarning masshtabiga nisbatan 10 marta yirik qilib olinadi. Bizning davlatimizda avtomobil yo‘llarining umumiy tarmoqla- rini qidirishda profillar 1:5000 (ufqiy) va 1:500 (tiklik) masshtabda tuziladi, temir yo‘llarni mukammal qidirishda esa profillar 1:10 000 va 1:1 000 da tuziladi.

Profillarni qabul qilingan nusxalarga amal qilgan holda tuzish zarur, chunki ularda kerakli ma’lumotlarni joylashtirish va yozish uchun grafalar ko‘rsatilgan. Bunday grafalar p r o f i l t o ‘ r i deb ataladi. 126- rasmda avtoyo‘l to‘ri bo‘yicha chizilgan yo‘lning bo‘ylama profili ko‘rsatilgan. Ufqiy masshtab 1:5000, tiklik masshtab 1:500. 2—9 grafalar «Yo‘l qidirish va loyihalash» kursida bayon etiladigan talablarga asosan to‘ldiriladi.

Profilni tuzish piketlar hamda qo‘shuv nuqtalarni yozish va masofalar grafasini to‘ldirishdan boshlanadi. Nuqtalarning belgilari shartli gorizont deb ataluvchi chiziqdan boshlab qo‘yiladi, bu chiziq uchun millimetrovkaning biror yo‘g‘on chizig‘i qabul qilinadi. Shartli gorizont chizig‘ining yon tomonida yozuvlar uchun 6—7 sm ochiq masofa qoldirilishi kerak. Profil chizig‘ining yuqorisida ham har xil yozuvlar uchun, masalan, reperlar belgisi, inshootlarning katta-kichikligi va boshqalar uchun 3—5 sm joy qoldirilishi kerak. Shartli gorizontdan pastda profil to‘rining 1—

12 grafalarini joylash uchun 12,5 sm joy qoldirilishi lozim. Ko‘rsatilgan o‘lchamlarga asosan profil tuzish uchun kerakli qog‘oz enini hisoblash mumkin. Profil qalam bilan chiziladi.

11- grafaning pastki chizig‘iga piket nomerlari yoziladi. To‘liq bo‘lmagan piket oraliqlari (882—833- piketlarga qaralsin) to‘liq, ya’ni 100 m ga teng piketlar kabi qo‘yiladi, ularning haqiqiy uzun- ligi esa (98,3 m) 11- grafaga yoziladi va undan tashqari maxsus shartli belgi (126- rasm) bilan ko‘rsatiladi. Qo‘shuv nuqtalarning nomlari profilda mutloqa ko‘rsatilmaydi, ularning piketgacha bo‘lgan masofalarini masofalar grafasidan (11- grafadan) aniq- lanadi, chunki bu grafa hamma nuqtalar masshtab bo‘yicha ordinata o‘tkazib tushiriladi. Bu nuqtalar orasidagi masofalar ordi-

2 1 4

2 1 5

www.ziyouz.com kutubxonasi


125- rasm. Trassa rejasi.


2 1 6

www.ziyouz.com kutubxonasi




Bo‘ylama profil.
126- rasm.

natalar orasiga yoziladi. Piketlar orasida qo‘shuv nuqtalar bo‘lma- sa, u holda ular orasidagi masofa 100 m yozilmaydi. Profil kilo- metr ko‘rsatkichlari piketlash chizig‘idan pastga 1,2 sm uzunlikdagi to‘g‘ri chiziq shaklida (temir yo‘l profilida 4 sm) o‘tkazilib oxirida doiracha (diametri 5 mm) chiziladi va uning o‘ng yarmi tush bilan qoplanadi. Kilometr ko‘rsatkichlari, odatda, piketga to‘g‘ri keladi, piketlar orasi to‘la bo‘lmagan holda kilometr ko‘rsatkichlari suriladi, chunki ularni o‘rnatishda piketlar soni emas, haqiqiy uzunlik hisobga olinadi. Piketlash chizig‘idan 1 sm pastda yo‘lning to‘g‘ri va egri bo‘laklarining shartli rejasi ko‘rsatiladi.

Yo‘lning qaysi tomonga burilganiga qarab, egri chiziqlar pastga yoki yuqoriga qaragan shartli yoy shaklida belgilanadi. Yoy pastga qaragan bo‘lsa, yo‘l o‘ngga burilgan, aksincha, yoy yuqoriga qara- gan bo‘lsa, yo‘l chapga burilgan hisoblanadi. Har bir doiraviy egri chiziqning boshi va oxiri piketlash chizig‘idan yo‘l o‘qini tasvirlovchi 12- grafaning o‘rta chizig‘iga qarab o‘tkaziladigan per- pendikulyar chiziq bilan belgilanadi. Egri chizilarning bosh va oxirgi nuqtalaridan eng yaqin kichik piketlargacha bo‘lgan oraliq perpendikulyar chiziq bo‘ylab yoziladi, masalan, birinchi egri chiziqning boshi ¹ 884 + 09 — nuqtaga, egri chiziqning oxiri esa ¹ 885 + 98 — nuqtaga to‘g‘ri keladi. Bulardan tashqari, har bir egri chiziqda burilish burchagi va radius yoziladi. 127- rasmda temir yo‘lining bo‘ylama profili ko‘rsatilgan. Ufqiy masshtab 1:10 000. Tiklik masshtab 1:1 000. Temir yo‘l profilida o‘tish egri chiziqlari doiraviy egri chiziq belgisining tagiga joylashgan siniq chiziq bilan ko‘rsatiladi. O‘tish egri chizig‘i belgisining oldiga uni ng parametri m ingli kda, m asalan, 75 000 o‘ rniga C = 75, qo‘shimcha tangens t va sdvijka (surilma) p yoziladi. Perpendi- kulyar chiziqlar bo‘ylab doiraviy egri chiziqdagi kabi urinma nuq- tasidan eng yaqin piketgacha bo‘lgan oraliq yoziladi.

Avtoyo‘l profilining 1- grafasida temir yo‘l profilining loyiha belgilari (qizil) grafasining yuqorisiga syomka qilingan poloskaning (yo‘lning) tasviri qabul qilingan ufqiy masshtabda tushiriladi, shu bilan birga rejaning o‘rtasiga yo‘l o‘qi tushiriladi.

Nivelir jadvalidan yer belgilari (qora) grafasiga tegishli ordina- talar qarshisiga santimetrgacha yaxlitlangan belgilar ko‘chirib yozi- ladi va qora belgilar bo‘ylab esa nuqtalar belgilanadi, ya’ni profil nuqtalari belgilanadi. Bunda uchi yaxshi chiqarilgan qalam ish- latiladi. Belgilangan nuqtalar bir-biri bilan tutashirilib, profil chizig‘i hosil bo‘ladi. Profil nuqtalarining ordinatalari chizmadan tashqariga chiqmasligi kerak.

2 1 7

127- rasm. Temir yo‘lning bo‘ylama profili.

2 1 8

Loyiha chizig‘ini chizish- da profil chizig‘i o‘chirg‘ich bilan o‘chirilib ketmasligi uchun uni darhol tush bilan qoplash tavsiya etiladi. Pro- filning har bir belgilangan nuqtasidan shartli gorizont chizig‘igacha perpendikulyar tushiriladi. Yo‘lning o‘qi, to‘g‘ri va egri chiziqlar, lo- yiha belgi raqamlari va nishab grafalari hamda bu grafalardagi qiymatlar qizil

128- rasm. Ko‘ndalang profil.

tush bilan chiziladi va yoziladi masofalar grafasini chegaralovchi pastki chiziq havorang tush bilan chiziladi. Hamma qolgan grafalar va yozuvlar hamda rejaga shartli belgilar yozish qora tush bilan bajariladi. Profil chizig‘ining yuqorisida, hamma reperlar, ularning nomerlari, belgi raqamlari va trassada bo‘lgan masofa ko‘rsatiladi. Ko‘ndalang profillarni chizishda ufqiy va tiklik masofalari uchun bir xil masshtab qo‘llaniladi. 128- rasmda 250- piketdagi ko‘ndalang profil ko‘rsatilgan.