Geodeziya laboratoriya

AVTOMOBIL YO‘LINING ASOSIY ELEMENTLARI VA ULARNING MUHANDISLIK

INSHOOTLARI
Avtomobil yo‘lining asosiy elementlari yo‘l qoplamidan, yo‘l- ning ikki chekkasiga barpo qilinayotgan ariqlardan, rezervlardan tashkil topgan. Yo‘l qoplamasining ustidan transport harakatini o‘tkazish uchun yo‘l qoplamasi mavjud bo‘lib, qoplamani himoya qilib turuvchi (obochina) xizmat qiladi. Yo‘l qoplamasidagi tuproqlarni shamol, to‘fonlar uchirib ketmasligi uchun yo‘lning ikki chekkalariga daraxtlardan polosalar barpo etiladi (131- rasm). Tuproqni rezervdan qazib olib yo‘lning qad ko‘tarilishi ko‘rsa- tilgan yoki tuproqni yo‘ldan ortib qolgan qismini esa kerak bo‘lgan vaqtda olib ishlatish uchun do‘ngroq bir chekka joyda saqlab qo‘yi- ladi (132- rasm). Agar yo‘l qoplamasini ko‘tarishda buzulish joylari ro‘y berib qolgan bo‘lsa, bunday hollarda yo‘l qoplamasini ko‘tarish vaqtida tuproq ishlari nam bo‘lib, bu tuproqning yaxshi zichlanmaganligidan darak beradi. Shuning uchun tuproq quruq bo‘lishi lozim. Yo‘l qoplamasining qirg‘og‘idagi belgi raqami nol

belgi raqami deb deyiladi (133- rasm).

Yo‘lning chekkasiga o‘rnatilayotgan ariqlar rezervning chu- qurligiga, ko‘tarilayotgan joy tuprog‘iga va bo‘ylama qiyalikka moslashtirib belgilanadi.

131- rasm. Yo‘l elementlari.

2 2 2

132- rasm. Yo‘lning ko‘tarmadagi ko‘ndalang qirqimi yarmi.


133- rasm. Qazilma.



134- rasm. Yarim ko‘tarma.

Yo‘l uchun ajratilgan joylarda relyefning murakkabligi sababli yo‘lning ko‘ndalang qirqimi har xil bo‘ladi, yo‘l nol nuqtada bo‘ladi va yo‘l ko‘tarmada bo‘ladi. Yo‘ldan yo‘lga o‘tish uchun yonlama (syezd) quriladi. Yonlama ham yo‘lga o‘xshagan bo‘ladi. Yo‘l yarim qiyalikdan o‘tadi (134- rasm). Yo‘lning loyiha o‘qidan yer sathigacha bo‘lgan masofaga ko‘tarmaning balandligi deb ataladi.

Yo‘lning loyiha o‘qidan yerning qazilma sathigacha bo‘lgan masofaga qazilmaning chuqurligi deyiladi (134- rasm).

2 2 3

Yo‘l tog‘lik joylardan o‘tsa, ko‘tarmani ushlab turish uchun tirgak devor qo‘llaniladi (135- rasm).

3.