Geodeziya laboratoriya

Oddiy signallar ikki piramidali: asbob o‘rnatish uchun xizmat qiladigan ichki va kuzatuvchi uchun tashqi platformadan iborat. Oddiy signallar 4—10 m balandlikka ega. Tashqi piramidalar asosan to‘rt qirrali, ichkilari uch qirrali (67- b rasm).

Murakkab signallar 10 m dan 40 m gacha balandlikka ega bo‘lib, murakkab uch qirrali va to‘rt qirrali ko‘rinishda quriladi,



67- rasm. Geodezik belgilar: a — turlar; b — oddiy piramida; d — tashqi piramida; e — murakkab signal.

1 1 4

ichki piramida tashqisi ustunlariga tayanadi, ya’ni ular yagona konstruksiyani ifodalaydi (67- e rasm). Yer osti belgi (markaz)lari, turlari ishlar rayoni fizik-geografik sharoitlariga, grunt tarkibiga va tuproqning muzlash chuqurligiga qarab o‘rnatiladi. Markazlar temir-beton pilonlar va metall trubalardan tayyorlanadi. Betonli bloklarga yoki trubalarga cho‘yan markalar mahkamlanib, ularning markazida teshikli yoki krestli yarim sfera joylashadi. Bu nuqtaga hamma chiziqlar va burchakli o‘lchashlar koordinatalari va ba- landliklarni hosil qilish uchun keltiriladi.

68- a rasmda gruntlar muzlash unchalik chuqur bo‘lmagan ray- onlarda o‘rnatiladigan punkt markazi ko‘rsatilgan. U beton monolit 3, markazning tagi bo‘lgan beton yakor 2, markazning usti bo‘lib xizmat qiladigan beton pilon 1 dan iborat. Monolitning va pilonning ustki qismida cho‘yan marka o‘rnatilgan. Markaning tuzilishi 68- b rasmda ko‘rsatilgan.

Davlat balandlik geodezik tarmog‘i gruntli reperlar (68- d rasm), devoriy markalar va devoriy reperlar (69- a, b rasm) bilan mahkamlanadi. Gruntli reper temir-beton pilondan yoki asbose- ment trubadan iborat. Pilonning yuqori qismida marka sement- lanadi. Belgi qazilgan quduq yoki chuqurga o‘rnatiladi.



68- rasm. Belgilar markazlari: a — punkt markazi; b — cho‘yan marka.

1 1 5

68- d rasm. Gruntli reper va uning markasi.


69- rasm. Balandlik tarmog‘ini mahkamlash: a — devoriy reper;

b — devoriy marka; d — gruntli reper; e — yog‘och reper.

1 1 6

70- rasm. 1 va 2- razryadli punktlar markazi (a); rejali va balandlik syomka tarmog‘ini mahkamlash belgisi (b).
Shaharlarda punktlarni saqlanishi uchun ularni maxsus kons- truksiyalar (asfalt tagida qoladigan), gruntli markazlar, kapital imoratlar devorlariga o‘rnatiladi. Belgi marka teshigining marka- ziga tegishli. Devoryi reperlar fundamental binolar sokoliga o‘rnatiladi.

Zichlash va syomka tarmoqlari punktlari markazlar va vaqtin- chalik belgilar yog‘och ustunlar va qoziqlar, metall quvur qirqimlar bilan mahkamlanadi (70- rasm).

Davlat balandlik geodezik tarmog‘i va zichlash geodezik ba- landlik tarmog‘i punktlari devoriy reperlar va markalar (69- a, b rasm) gruntli reperlar bilan mahkamlanadi (69- d, e rasm). Devoriy reper va markalar ko‘prik ustunlariga, imoratlar poyde- vorlariga o‘rnatiladi. Bunday inshootlar bo‘lmagan taqdirda gruntli reper yuqori qismida sferik boshli markalar joylashtirilgan betonli monolitdagi temir quvur yoki rels bo‘lagi o‘rnatiladi. Syomka tarmog‘i punktlari vaqtinchalik reperlar bilan mahkamlanadi (70- b rasm). Hamma rejali geodezik tarmoq punktlari koordinatalari hamda balandlik geodezik tarmog‘i punktlari maxsus kataloglarga kiritiladi, unda punktlar nomi va joylashgan o‘rni ko‘rsatiladi.

5.