Geodeziya laboratoriya

QUDUQLARNI ISHGA TUSHIRISH VA O‘ZLASHTIRISH

Quduqni ishga tushirishga tayyorlash uchun, neft yoki gazni yer qatlamidan quvurga oqib kelishini talab qilinadi va bu quduqning neft va gaz berishini boyitadi. Neft va gaz oqimi to‘g‘risidagi tadbir-choralar quduq tubi bosimiga bog‘liq bo‘lib, quduq ichidagi loyqa qorishmadan tozalangandan keyin neft va gaz oqimi bilan to‘ldirilishi lozim. Neft yoki gaz oqimi yer qatlamining bosimi ma’lum miqdorda loyqa qorishma ustunigacha ko‘tarilsa, bunday holda suyuqlikning quduqqa oqib kelishi osonlashadi. Neft va gaz oqimining oqib kelishi quyidagicha amalga oshiriladi:

1. 
   Shtangali chuqurlik nasosi bilan.
   
2. 
   Havo, gaz haydash yo‘li bilan.
   
3. 
   Markazdan qochma elektronasos yordamida.
   

Ba’zi bir vaqtlarda bu usullar aralashtirib tatbiq qilinadi. Quduq tubidan chiqayotgan neft, gaz suyuqlik yuqoriga nasos-kompressor quvurlar orqali ko‘tariladi. Nasos-kompressor quvurlarining diametri 62, 73, 100 mm bo‘ladi. Quduqning ustki qismi favvora armaturasi bilan jihozlanadi va ochib berkitish zulfinlaridan iborat. Yer qatlamidan suyuqlik oqimini mumkin qadar tezlik bilan kompressor yoki aralashtirish yo‘li bilan tadbirlarga bo‘lib chiqi- ladi. Quduqdan havo yoki gazni haydab chiqarish, ya’ni o‘zlash- tirish quyidagi sxema bo‘yicha olib boriladi: Zulfin orqali kom- pressor bilan truba ichidagi bo‘shliq suyuqliklarni gaz yoki havo bilan yuqoriga haydaladi. Kompressor quvuri quduq ustuniga tushirilgandan so‘ng loyqa qorishma siqiladi. Ana shu hodisada chuqurlikka oxirgi truba tushiriladi va suyuklik truba ichiga kirib

joylashadi.

Havo truba ichiga kirib kelishdan, mustahkamlangan devor ma’lum miqdorda pasayishidan, suyuqlik gazlanib yuqoriga ko‘ta- rilishidan boshlab sath ham ko‘tariladi. Sath yuqori chiziqqa yetib borsa, suyuqlik quduqdan otilib chiqadi. Sathdan yuqoriga otilib chiqqan suyuqlik o‘z holatida o‘z-o‘zidan pastga tushadi. Ana shunday holatda quduq tubidagi bosim tezda pasayadi. Qatlamdan neft yoki gaz oqimini tez suratda yuqoriga harakati mavjudligida quduq favvora bo‘lishi mumkin. Bunday holatda kompressor o‘chiriladi va uni ishga tushirishga topshiriladi.

2 9 2

O‘zbekiston olimlari neft konlarini o‘zlashtirib ochishda o‘zla- rining ulkan xissalarini qo‘shmoqdalar. Porshenlash usulida quduqlarni ochishda suyuqlik sathini pastga tushirish uchun alohida qo‘llaniladigan porshen bo‘lib, po‘lat arqon yordamida quduqqa tushiriladi. Quduqni parmalamasdan avval 62 yoki 100 mm li trubalar bilan devor aylantirib chiqiladi va shu trubalarda porshen tushiriladi. Porshen harakatida quduq osti bosimi hisobiga siqimi oson bo‘ladi. Klapan ko‘tarilishi bilan suyuqlik trubaga o‘tadi. Porshen ko‘tarilganda klapan berkiladi, porshen ustida yig‘ilgan suyuqlikning harakatida sath quyilish joyigacha ko‘tariladi va suyuqlik hajmiga qo‘shiladi. Porshen suyuqlik sathi 60 dan 300 m gacha bo‘lgan chuqurlikka tushiriladi va porshenning ko‘tarilish tezligiga asoslanadi. Quduqni ishlatishga topshirishga qadar barcha parmalash ishlari tugatilgandan keyin quduq ichini tuzli kislota bilan tozalab yuvib bo‘lingach, quduqni ishlatishga topshiriladi.

2 9 3