Geodeziya, kartografiya, geografiya

2.1 Web-kartografiyaning ta'rifi va vazifalari. GISni Internetga ko'chirish
So'nggi yillarda Internet-texnologiyalarning rivojlanishi veb-foydalanuvchilarga ma'lumotni, shu jumladan fazoviy ma'lumotlarni etkazib berishning yangi vositalaridan foydalanishga imkon bera boshladi [12].
Veb-mapping - bu kompyuter texnologiyalari bilan bog'liq bo'lgan sohadir fazoviy ma'lumotlarni oxirgi foydalanuvchiga etkazish. Albatta, web-kartografiya umuman geoaxborot texnologiyalari sohalaridan biridir. Veb-kartografiyaning asosiy vazifalari:
• Mavjud axborotni vizuallashtirish – axborotning fazoviy tasviri.
• Internetda fazoviy ma’lumotlar bilan ishlashni osonlashtirish;
qidiruv, marshrutlash va ob'ektlarning joylashuviga asoslangan boshqa xizmatlar (LBS - joylashuvga asoslangan xizmatlar).
Ko'pgina Internet foydalanuvchilari uchun veb-xaritaning "tug'ilishi" (va umuman, fazoviy texnologiyalar imkoniyatlaridan keng xabardorlik) 2005 yilda Google mahsulotlarining bozorga kirishi bilan bevosita bog'liq bo'lishiga qaramay, haqiqatda veb xaritalash ilovalari ancha oldin paydo bo'lgan. Aslida, veb-xaritalashning tug'ilgan kunini Xerox PARC Map Viewer veb-xizmati birinchi marta ishga tushirilgan 1993 yil deb hisoblash mumkin, bu foydalanuvchilarga interaktiv ravishda brauzerdan serverga so'rov yuborish va GIF formatida xarita qismlarini olish imkonini beradi.
Aynan shu ilova va uning funksional kontseptsiyasi veb-GISning keyingi versiyalarining ko'pchiligining ajdodi bo'ldi.
Web-kartografiya rivojlanishining dastlabki bosqichlarida (1998 yilgacha) aksariyat xizmatlarning o'ziga xos xususiyati ularning joylashuvi va tor mavzusi edi. bunday xizmatlardan potentsial foydalanuvchilar doirasini jiddiy cheklab qo'ygan matik yo'nalish. Veb-GISni ommalashtirishdagi birinchi hal qiluvchi qadamlardan biri 1998 yilda Buyuk Britaniyada www.streetmap.co.uk sayti (hozirgi kungacha muvaffaqiyatli ishlamoqda) ishga tushirilgan edi. Ushbu xizmat, avvalgilaridan farqli o'laroq, vizualizatsiyaga qaratilmagan.
Yer yuzasining mahalliy maydonini aniqlash va uning tor tematik ma'lumotlar bilan to'yinganligi. Aksincha, xizmatni yaratuvchilar boshqa yo'ldan borishdi - ular eng oddiy topografik ma'lumotlarni joylashtirdilar, lekin Buyuk Britaniyaning butun hududini qamrab oldilar. Aynan shu yondashuv xizmatning g'azablangan mashhurligini oldindan belgilab qo'ydi: minglab odamlar faqatgina pochta indeksini bilgan holda savdo markazi, uy yoki boshqa ob'ektning manzilini osongina aniqlashlari va keyin tayyor xaritani chop etish uchun yuborishlari mumkin edi. 1998 yil har qanday tarmoq foydalanuvchisiga o'z web-GIS - Mapserver yaratish imkonini beruvchi maxsus "qutidan tashqari" dasturiy ta'minotning paydo bo'lishi bilan ham ajralib turadi. Taxminan bir vaqtning o'zida
Internetning istiqbollarini aniq tushunish yirik GIS dasturiy ta'minot kompaniyalarini
(ESRI, Intergraph) maxsus veb-GIS dasturiy ta'minotini yaratish uchun maxsus tijorat ilovalarini ishlab chiqishga qaror qildi. Biroq, cheklangan tarmoqli kengligi tufayli, veb-xaritalash qanchalik o'sishi mumkinligini kam odam tasavvur qila oladi.
Burilish nuqtasi 2005 yilda, Google deyarli bir vaqtning o'zida ikkita global xaritalash xizmatlarini - Google Maps va Google-Earth-ni ishga tushirganida sodir bo'ldi. Oldingi jumladagi kalit so'z "global" so'zidir - chunki ilgari ishga tushirilgan xizmatlarning hech biri bunday "keng" geografiya bilan maqtana olmaydi. Bundan tashqari, xizmatni tashkil qilishda mutlaqo yangi yondashuv qo'llanildi: foydalanuvchi serverga so'rov yuboradigan, qayta ishlashni kutadigan va tezda yaratilgan rasmni qaytarib oladigan klassik yondashuv o'rniga barcha ma'lumotlar tayyorlandi va qayta ishlandi. oldindan, bu AJAX texnologiyalari bilan birgalikda xaritalar va "uzluksiz" ma'lumotlar bilan juda tez ishlashga imkon berdi.
navigatsiya paytida.
Keyingi yillar veb-kartografiyaga va umuman uning imkoniyatlariga chinakam katta qiziqish, shuningdek, veb-xaritalash texnologiyalaridan foydalangan holda u yoki bu shakldagi xizmatlar sonining sezilarli darajada oshishi bilan tavsiflanadi. So'nggi bir yarim-ikki yil ichida kuzatilgan eng muhim tendentsiyalar - oldindan qayta ishlangan ma'lumotlarni taqdim etish kontseptsiyasini amalga oshiradigan ko'plab bepul loyihalarning paydo bo'lishi; xizmatlarni shaxsiylashtirish imkoniyatini oshirish; integratsiya qilish imkoniyatlari mavjud xizmatlar bilan mahalliy ma'lumotlar; global xizmatlar; shuningdek, bunday xizmatlarning kundalik hayotga integratsiyalashuvi ortib bormoqda.
Veb-xaritalash bilan bog'liq ilovalarning asosiy turlari:
Kartografik ilovalarni yaratish uchun zamonaviy mexanizmlarning xilma- xilligi juda katta :
veb
• Virtual globuslar (Google Maps, Google Earth, Virtual Earth, ArcGIS Explorer) Internetda ma’lumotlarni tez yaratish va chop etish uchun oddiy va samarali vositadir. Ushbu toifadagi vositalar ma'lumotlarni ommaviy tarqatish va foydalanuvchilarga tez yetkazib berish bilan tavsiflanadi. Ular mijoz sifatida veb-brauzer yoki mustaqil dasturdan foydalanishlari mumkin. Qoida tariqasida, ular sukut bo'yicha ma'lum bir "substrat" - ma'lumotlar bazasiga kirishni o'z ichiga oladi, bu ularning katta ortiqcha va kam bo'lmagan minuslaridir, chunki ko'p hollarda ushbu substratni o'zgartirish mumkin emas. Bundan tashqari, qoida tariqasida, ushbu vositalar katta hajmdagi foydalanuvchi ma'lumotlari
bilan ishlashda, sozlashda, elementar tahlilda (qirqish, ma'lumotlar qatlamlarini kesib o'tishda) muammolarga duch keladi.
• Maxsus GIS (ArcGIS, Mapinfo, QGIS, gvSIG) veb-xaritalash bilan chambarchas bog'liq bo'lgan katta va murakkab kategoriyadir. Qoida tariqasida, foydalanuvchi GIS, bir tomondan, kartografik veb-serverlar tomonidan taqdim etilgan ma'lumotlar bilan ishlaydigan mijozlar rolini o'ynaydi, ikkinchi tomondan, ular ma'lumotlarni Internetda nashr etishdan oldin ommaviy tayyorlash va tahlil qilishni amalga oshiradilar.
• Xaritalash veb-serverlari (MapServer, GeoServer, OpenLayers va boshqalar) - foydalanuvchi ma'lumotlarini Internetda tez nashr qilish uchun mo'ljallangan bepul va xususiy mahsulotlarning butun oilasi. Ushbu vositalar kerakli murakkablikdagi interfeysni yaratishga, xizmatni fazoviy ma'lumotlar sinflarini (PostgreSQL, SQL Server, MySQL, ArcSDE) qo'llab-quvvatlaydigan ma'lumotlar bazasi bilan birlashtirishga imkon beradi. Bunday tizimlar va Google Xaritalar o'rtasidagi asosiy farq dasturiy ta'minot va ma'lumotlarning o'zini to'liq nazorat qilishdir, ammo buning evaziga siz ko'proq murakkablik to'lashingiz kerak.
o'rnatish va sozlash, bu ko'pincha dasturlash tillari (JavaScript, PHP) va asosiy boshqaruv bo'yicha kamida asosiy bilimlarni talab qiladi.
Yaqinda paydo bo'lgan maxsus vosita turi virtual globuslar bilan integratsiyalangan maxsus GIS bo'lib, u ma'lumotlarni taqdim etishning bir usuli sifatida ishlaydi. Bunday ilovaga misol sifatida Brayan Flood tomonidan ishlab chiqilgan ArcGIS kengaytmasi uni Virtual Earth bilan birlashtirish imkonini beradi.
Asosiy tashkilotlar
GISni Internetga joriy etish tezligi, umuman, kompyuter texnologiyalarining rivojlanishi ancha nazoratsiz jarayondir. Shu bilan birga, geoaxborot hamjamiyatida ishlab chiquvchilar faoliyatini turli yo'llar bilan tartibga soluvchi bir qator asosiy tashkilotlar mavjud. Zamonaviy aloqada bunday "nazorat" ning eng qulay usulimuayyan standartlar, protokollarni joriy etish va targ'ib qilish baliq ovlash va RFC rivojlanishi. Web-GIS bozorida har xil turdagi tashkilotlar mavjud bo'lib, ularning eng faol vakillarini quyidagicha tasniflash mumkin:
• Uyushmalar va tartibga soluvchi tashkilotlar: OGC (Ochiq Geospatial Konsorsium - bu qo'llab-quvvatlash va rag'batlantirishga bag'ishlangan notijorat tashkilot fazoviy ma'lumotlar bilan bog'liq standartlar va arxitekturalarning harakati. Konsortsium a'zolari faoliyati fazoviy ma'lumotlar bilan bog'liq bo'lgan eng muhim kompaniyalardir. Tashkilotning strategik a'zolik toifasiga USGS, NASA, NGA kiradi va asosiy a'zolar ESRI, Google, Microsoft va boshqalardir.
• Ochiq manba guruhlari: OSGeo ham notijorat tashkilotdir
odatda ochiq kodli loyihalarni qo'llab-quvvatlash uchun maxsus qurilgan
mutaxassislarning ochiq jamoalari tomonidan qo'llab-quvvatlanadi. OSGeo da inkubatsiya qilingan loyihalar ham tashkilot kengashidan joy oladi. Tashkilot prezidenti Frank Uormerdam, GDAL\OGR yaratuvchisi va asosiy mualliflaridan bir.
• Professional GIS: ESRI GISga ixtisoslashgan korporatsiya bo‘lib, yaqin vaqtgacha raqobatbardosh bo‘lmagan. So'nggi paytlarda ESRI ArcGIS Serverni ishlab chiqish orqali veb-xaritalash bozoridagi o'zining silkingan o'rnini mustahkamlashga faol harakat qilmoqda. Bozorda boshqa o'yinchilar (Mapinfo, Autodesk) mavjudligiga qaramasdan, bu aslida de-fakto standartdir.
• Internet gigantlari: Google va uning hamkorlari kompaniyalar guruhi (shuningdek, Microsoft, Yahoo va Yandex) bo‘lib, ular veb-xaritalash loyihalarini reklama qilish usullaridan biri sifatida ko‘rib chiqadilar va onlayn mavjudlikni faol rivojlantirmoqda.
Mashhurlikka asosan orqali erishiladi keng doiradagi foydalanuvchilarga yuqori aniqlikdagi kosmik tasvirlar va tegishli marshrutlash va qidirish texnologiyalarining ilgari kirish imkoni bo'lmagan ma'lumotlar bazalariga kirishni ta'minlash orqali.
• Ma’lumotlar generatorlari: fazoviy ma’lumotlarni etkazib beruvchilar, odatda tijorat, masalan, raqamli xarita ma’lumotlari (Navteq/Teleatlas), sun’iy yo‘ldosh ma’lumotlari (GeoEye, DigitalGlobe). Oxirgi
Shu bilan birga, ushbu sektorda notijorat ishtirokchilar (OpenStreetMap) ham paydo bo'ladi.