Geoaxborot tizimining ilmiy asoslari

GPS va GNSS qurilmalarida SK-42 ning parametrlari

Parametr lari	Qiymati	Yaxlit qiymati	Tavsifi
∆X	23,92	+24	X oʻqi boʻylab ellipsoidning siljishi
∆Y	-141,27	-141	Y oʻqi boʻylab ellipsoidning siljishi
∆Z	-80,9	-81	Z oʻqi boʻylab ellipsoidning siljishi
∆A	-108	–108	WGS-84 va Krasovskiy ellipsoidlari katta oʻqlari orasidagi farq
∆F	+0,004808	+0,004808	WGS-84 va Krasovskiy ellipsoidlari siqilish qiymatlarining farqi (f1-f2)*10000

Nazorat savollari

1. 
   Datumni tushuntirib bering.
   
2. 
   Gorizontal datum nima?
   
3. 
   Vertikal datum nima?
   
4. 
   Datum siljishi nima?
   
5. 
   Geografik va proyeksiya koordinata sistemalari orasidagi farq nimada?
   
6. 
   WGS-84 va SK-42 orasida qanday farq mavjud?
   
7. 
   Oʻzbekistonda qaysi koordinata sistemasi qoʻllaniladi?
   
8. 
   Geomarkazlashgan datum tushunchasiga ta’rif bering.
   
9. 
   Oʻzbekiston uchun WGS-84 va SK-42 ning taqqoslash parametrlari qanday?
   
10. 
    Koordinatalarni transformatsiyalash nima?
    

2. bob. FAZOVIY MA’LUMOTLAR VA ULARNING ILMIY ASOSLARI

1. 
   Geoaxborot tizimida ma’lumotlar tushunchasi
   

Qadimdan kishilar geografik ma’lumotlarni turli xil usullar bilan koʻrsatib kelishgan va zamon oʻtishi bilan geografik ma’lumotlarni tasvrilash usullari ham takomillashib borgan. Geografik ma’lumotlarni tasvirlash usullaridan birinchilari bu joy toʻgʻrisidagi ma’lumotlarni kartada tasvirlash boʻlgan. Keyinchalik esa kartalarga shartli belgilar va koordinatalarni kirita boshlashgan. Agar dastlabki kartalar qoʻl yordamida chizilgan va kiritilgan hamda shartli belgilar oʻsha oʻzlari yashab turgan jamiyat miqyosida foydalanishga moʻljallangan boʻlsa, keyinchalik qoʻlda emas, balki bosma uskunalarda va shartli belgilar ham oʻzaro kelishilgan holda umumjahon miqyosida qoʻllanila boshlangan.
Shu oʻrinda ma’lumot va axborot tushunchalariga ham toʻxtalib oʻtishimiz zarur, chunki bu ikki tushuncha bir-biriga yaqin boʻlganligi va koʻpincha birga qoʻllanilganligi sababli chalkashlikka olib kelishi mumkin.
Ma’lumot – bu qayta ishlanmagan, tizimlashtirilmagan xom faktlar yigʻindisidir. Ma’lumot sifat va son qiymatlarida boʻlishi mumkin hamda oʻlchov natijalari asosida hosil qilinadi. Geoaxborot tizimidagi dasturlarda ma’lumot jadvalda keltirilishi mumkin. Ma’lumot qayta ishlanib, tahlil etilganidan soʻng u axborotga aylanadi. Ma’lumotni oʻqiganda biz faqat sonlarni koʻrsak, axborotda ma’lumotlar tartibli koʻrinishga keltiriladi va aynan shu ma’lumotni koʻrmasak- da, ular asosida qayta ishlangan natijani koʻrishimiz mumkin boʻladi. Tushunarli boʻlishi uchun soddaroq misol sifatida talabalarning imtihon natijalarini keltirishimiz mumkin. Agar har bir talabaning imtihon natijasi ma’lumot hisoblansa, u holda auditoriyadagi yoki umuman institutdagi talabalarning oʻrtacha bahosi, oʻzlashtirish koʻrsatkichi axborot deb ataladi.
Quyida ma’lumot va axborot oʻrtasidagi farqlar keltirilgan:

• 
  ma’lumotni kompyuter tizimiga kiritish uchun qoʻllaymiz, oʻsha ma’lumot qayta ishlangandan keyin axborotni natija sifatida undan olamiz;
  

• 
  ma’lumot qayta ishlanmagan faktlar, sonlardir, axborot esa qayta ishlangan ma’lumotlardir;
  
• 
  ma’lumot axborotga bogʻliq emas, ammo axborot unga bogʻliq;
  
• 
  ma’lumot oʻziga xos emas, axborot esa oʻziga xosdir;
  
• 
  ma’lumot hech qanday ma’no bildirmaydi, axborot esa mantiqiy ma’no bildirishi kerak;
  
• 
  ma’lumot xomaki material hisoblansa, axborot tayyor mahsulotdir.
  

3.1-rasm. Qayta ishlanmagan ma’lumot − kosmik surat (a) va qayta ishlangan ma’lumot, ya’ni axborot (b)