Geoaxborot tizimi

Matematika va statistika:
-
GIS matematikaning turli sohalarida - geometriya, shakllar va ma’ lumotlar 
bazasi nazariyasi, boshqarishni optimallashtirish, statistika va boshqarish 
tizimlarini 
loyihalashda, 
fazoviy 
ma’ lumotlarni 
taxlil 
qilishda 
va 
modellashtirishda keng qo‘ llanilmoqda.

---

Hozirda GIS Er yuzasining millionlab tadqiqotchilariga xizmat qilayotgan 
soha hisoblanadi. Ular GISni turli sohalarda qo‘ llamoqdalar – global 
muammolarni o‘ rganishda (xududlarning ifloslanishi, qishloq xo‘ jaligini qayta 
tashkil etish, tabiiy ofatlarni o‘ rganish va h.k.) va amaliy masalalarni echishda 
(punktlar orasidagi masofalarni aniqlashda, yangi aholi punktlarini optimal 
joylashtirishda, elektr energiyasi va neft va gaz tarmoqlarini o‘ tkazishda, mahaliy 
boshqarish tashkilotlarining er munosabatlari masalalarini echishda va h.k.). 
Bunday yirik masalalar GISda qanday echiladi? Buning uchun GISning tuzilishi, 
ishlash prinsipi va undan foydalanish yo‘ llarini ko‘ rib chiqamiz.
Geoaxborot tizimini turizmda qo‘ llash masalalari
GIS bilan ishlayotganda kompyuter ekranida bir yoki bir nechta kartani (yoki 
plan-sxemani) ko‘ rish mumkin. Ish jarayonida tasvirning detallashganlik 
darajasini oson o‘ zgartirish, ayrim elementlarini kichiklashtirish 
yoki 
kattalashtirish mumkin. Masalan, shaharda biror bir uyni, uning pod’ ezdini, 
atrofidagi ob’ ektlarni ko‘ rishimiz mumkin.
Bundan tashqari, Siz ma’ lumotlarning mavzuli tarkibi bo‘ yicha boshqarish 
ishlarini ham olib borishingiz mumkin, masalan, foydali qazilmalar kartasida ish 
paytida kerakli bo‘ lmagan ba’ zi foydali qazilmalar tasvirlangan kartalarni yopib 
qo‘ yish; zarur bo‘ lgan qatlamlarni esa ko‘ rsatish mumkin.
Biror ob’ ektni belgilab u haqida ma’ lumot olish mumkin: masalan, 
binoning narxini, kimga qarashli ekanini, holatini, ob’ ektning o‘ lchamini, uning 
shahar asosiy muhandislik tarmoqlariga ulanganligini va h.k. Bu ko‘ rsatkichlarni 
kompyuter monitorida bevosita o‘ lchash ham mumkin.
GISda maxsus qidiruv tizimi ham mavjud. Talabingizga binoan sizni 
qiziqtirgan ob’ ektlar ko‘ rsatkichlari haqida talab shartlari tuziladi va avtomatik 
ravishda talabingizga javob qaytariladi. Masalan, maydonning 0,1 ga dan kam 
bo‘ lmagan va temir yo‘ l bekatidan 3 km uzoqda joylashgan barcha suv 
havzalari, 1 km dan oshmagan masofada joylashgan er uchastkalari ekranda 
ko‘ rsatilsin va h.k.

---

Maxsus vositalar orqali ma’ lumotlarni analitik qayta ishlab, juda qiyin 
masalalarni ham echish mumkin, ya’ ni real borliqning modelini hosil qilish. 
Masalan, suv va boshqa quvurlar trassasida ro‘ y beradigan portlashlarni kutilishi 
mumkin bo‘ lgan kungilsiz holatlarni bashorat qilish; ifloslanishning tarqalish 
yo‘ nalishini tadqiq qilib, tabiiy muhitga etkaziladigan ofatni hisoblash, natijada 
unga qarab rejalarni belgilash mumkin.