|
GISning tuzilishi va vazifalari
Geografik axborot tizimlari beshta asosiy komponentni o'z ichiga oladi: apparat, dasturiy ta'minot, ma'lumotlar, ijrochilar va usullar.
Uskuna. Bu GIS bilan ishlaydigan kompyuter. Bugungi kunda GIS har xil turdagi kompyuter platformalarida ishlaydi, markazlashtirilgan serverlardan mustaqil yoki tarmoqqa ulangan ish stoli kompyuterlarigacha.
GIS dasturiy ta'minoti geografik (fazoviy) ma'lumotlarni saqlash, tahlil qilish va vizualizatsiya qilish uchun zarur bo'lgan funktsiyalar va vositalarni o'z ichiga oladi. Dasturiy ta'minot mahsulotlarining asosiy tarkibiy qismlari quyidagilardan iborat:
Geografik ma'lumotlar bazasini boshqarish tizimiga (DBMS yoki DBMS) kirish va ulardan foydalanish vositalari;
Fazoviy so'rovlarni qo'llab-quvvatlash vositalari, tahlil va vizualizatsiya (displey);
Asboblar va funktsiyalarga oson kirish uchun grafik foydalanuvchi interfeysi (GUI yoki GUI).
GIS foydalanuvchilari tizimni ishlab chiqadigan va unga xizmat ko'rsatadigan texnik mutaxassislar, shuningdek, GIS tomonidan kundalik ishlar va muammolarni hal qilishda yordam beradigan oddiy xodimlar (oxirgi foydalanuvchilar) bo'lishi mumkin.
Usullari. GISdan foydalanishning muvaffaqiyati va samaradorligi (shu jumladan iqtisodiy) ko'p jihatdan har bir tashkilotning aniq vazifalari va ishiga muvofiq tuzilgan to'g'ri tuzilgan reja va ish qoidalariga bog'liq.
GIS tuzilishi, qoida tariqasida, to'rtta majburiy quyi tizimni o'z ichiga oladi:
1) xaritalar, masofaviy zondlash materiallari va boshqalardan olingan fazoviy ma'lumotlarni kiritish va / yoki qayta ishlashni ta'minlaydigan ma'lumotlarni kiritish;
2) Tegishli tahlil qilish, yangilash va tuzatish uchun ma'lumotlarni tezda olish imkonini beruvchi saqlash va qidirish;
3) Parametrlarni baholash, hisoblash va analitik muammolarni hal qilish imkonini beradigan qayta ishlash va tahlil qilish;
4) Ma'lumotlarni turli shakllarda (xaritalar, jadvallar, rasmlar, blok-sxemalar, raqamli er modellari va boshqalar) taqdim etish (berish).
Geoinformatika(GIS texnologiyasi, geoinformatika) - geografik axborot tizimlarini ilmiy asoslash, loyihalash, yaratish, ishlatish va ulardan foydalanish, geoaxborot texnologiyalarini yoki GIS texnologiyalarini (GIS texnologiyasi) rivojlantirish bo'yicha fan, texnologiya va ishlab chiqarish faoliyati, amaliy jihatlar bo'yicha; yoki amaliy yoki geoilmiy maqsadlar uchun GIS (GIS ilovasi) ilovalari.
Geoaxborot texnologiyalari- (GIS texnologiyasi) - sin. GIS texnologiyalari geografik axborot tizimlarini yaratishning texnologik asosi bo'lib, bu GIS funksionalligini amalga oshirish imkonini beradi.
Geografik axborot tizimi(geografik(al) axborot tizimi, GIS, fazoviy axborot tizimi) - sin. geografik axborot tizimi, GIS - fazoviy muvofiqlashtirilgan ma'lumotlarni (fazoviy ma'lumotlarni) yig'ish, saqlash, qayta ishlash, kirish, ko'rsatish va tarqatishni ta'minlovchi axborot tizimi.
GIS dan foydalanish mumkin:
a) axborot tizimlari (vizual ma'lumotlar bazalari) sifatida, ularning vazifasi fazoviy ob'ektlar to'g'risidagi ma'lumotlarni saqlash va so'rov bo'yicha ob'ektlarni vizualizatsiya qilish bilan berish;
b) topografik-geodeziya tadqiqotlari natijalarini keyinchalik ma'lumotlar bazasiga kiritish bilan qayta ishlash elementlariga ega axborot tizimi sifatida;
v) dastlabki ma'lumotlarni yig'ish va qayta ishlashdan boshlab va xaritalarning asl maketlarini tayyorlashgacha bo'lgan kartografik mahsulotlarni ishlab chiqarishning to'liq tsikliga xizmat qiluvchi komplekslar sifatida.
Hududiy qamrovi bo'yicha global yoki sayyoraviy GIS (global GIS), subkontinental GIS, milliy GIS, ko'pincha davlat, mintaqaviy GIS (mintaqaviy GIS), submintaqaviy GIS va mahalliy yoki mahalliy GIS (mahalliy GIS) ni farqlash.
GIS axborotni modellashtirish predmeti boʻyicha farqlanadi, masalan, shahar GIS, yoki shahar GIS, MGIS (shahar GIS), ekologik GIS (ekologik GIS) va boshqalar; ular orasida, ayniqsa, er axborot tizimlariga alohida nom berildi.
Muammoni yo'naltirish GIS u hal qiladigan vazifalar (ilmiy va amaliy) bilan belgilanadi, ular orasida resurslarni inventarizatsiya qilish (shu jumladan kadastr), tahlil qilish, baholash, monitoring qilish, boshqarish va rejalashtirish, qarorlarni qo'llab-quvvatlash.
Integratsiyalashgan GIS, IGIS (integratsiyalashgan GIS, IGIS) yagona integratsiyalashgan muhitda GIS va raqamli tasvirni qayta ishlash tizimlari (masofadan zondlash materiallari) funksiyalarini birlashtiradi.
Polyscale yoki masshtabdan mustaqil GIS (koʻp masshtabli GIS) fazoviy obʼyektlarning koʻp yoki koʻp masshtabli koʻrinishlariga (koʻp miqyosli tasvirlash, koʻp masshtabli tasvirlash) asoslangan boʻlib, eng yuqori fazoviy ruxsatga ega boʻlgan yagona maʼlumotlar toʻplami asosida tanlangan masshtab darajalarining istalganida maʼlumotlarni grafik yoki kartografik koʻpaytirishni taʼminlaydi.
Fazoviy-vaqtinchalik GIS (fazoviy-vaqtinchalik GIS) fazoviy-vaqt ma'lumotlari bilan ishlaydi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
