Geoaxborot Texnologiyalari” fanidan Mustaqil ish Mavzu: Geografik axborot tizimlarini tanlash

O'zbekiston Respublikasi axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi Muhammad Al-Xorazmiy nomidagi Toshkent axborot texnologiyalari universiteti
“Geoaxborot Texnologiyalari” fanidan
Mustaqil ish


Mavzu: Geografik axborot tizimlarini tanlash.

Bajardi: 223-18 guruhi talabasi,

Qurbanov Azizbek G’ulom o’g’li
Tekshirdi: Azimova U.А.
Toshkent – 2022

Reja:

1. 
   Horijiy GITlarning qisqacha tavsiflari
   

2. ArcInfo tizimi
3. Arc View GIT tizimi
5. Auto CADMar tizimi
4. Autodesk World tizimi
5. AutoMap tizimi
6. “BelGIT” tizimi
7. Geo DRAW tizimi
8. GeoGraf/GeoKonstruktor tizimi
9. Geo Media/Geo Media professional tizimi
10. MGE (Modular GIT ENVIRONMENT) tizimi
11. MAPINFO PROFESSIONAL tizimi
12. WINGIT tizimi


Horijiy GITlarning qisqacha tavsiflari
Hozirgi vaqtda jahonda ko’plab GITlar ishlab chiqilgan, lekin ularning imkoniyatlari bir xilda emas. Zamonaviy GITlarni uchta yirik guruhga ajratish mumkin. Birinchi guruhga istalgan xaritalarni yaratish imkonini beruvchi, kuchli rivojlangan, hujjatlashtirilgan va turli xususiyatli Ma‘lumotlarni kompyuterga kiritish vositalariga ega bo’lgan (degitayzerlar, skanerlardan tortib to kosmik tasvirlarga ishlov berishgacha), juda katta hajmli axborotlarga ishlov beruvchi va quvvati ancha katta ishchi stansiyalarni, yoki juda katta quvvatli shaxsiy kompyuterlarga va tarmoqli kompyuter tizimlariga o’rnatilgan dasturlarni keltirish mumkin. Bunday toifali GITlarning yorqin vakillari - INTERGRAPH, PROGIT va ESRI hisoblanadi. Bu tizimlar (GEOMEDIA, MGE, ArcInfo va h.k.) universal bo’lib, ulardan turli sohalarda samarali foydlanish imkoni bor.
Ikkinchi guruhga shaxsiy uy kompyuterlariga o’rnatilgan GITlarni kiritish mumkin, ular yuqorida keltirilgan tizimlarga qaraganda biroz kamroq imkoniyatlarga ega bo’lsada, birinchi navbatda ilmiy va amaliy-boshqarish masalalarini yechishga mo’ljallangan. Bu tizimlarda tasvirning sifatiga, ishlanayotgan Ma‘lumotlar hajmiga, Ma‘lumotlar muhofazasiga va ularni saqlashga qatiy talablar qo’yilmaydi. Bu tizimlar ko’pchilik korxonalarda, tashkilotlarda va istalgan kichik ofislarda ishlatilishi mumkin. Bunday tizimlarning asosiy vakillaridan MapInfo, AtlasGIT, ArcView va boshqalarni misol keltirsa bo’ladi.
Bu toifali tizimlarda yirik GITlarning (INTERGRAPH va boshqalar) foydalanuvchiga mos keladigan versiyasi ishlatiladi. Boshida bu yirik tizimlar quvvatli grafikli stansiyalar uchun yaratilgan, ularni kamroq quvvatli, xotirasi cheklangan va ishlash tezligi past shaxsiy kompyuterlarga o’tkazish nazarda tutilmagan. Shunga qaramasdan bunday dasturlar shaxsiy kompyuterlarga o’rnatilmoqda. Albatta, dasturning ishlash tezligi sekin, tasvir sifati yaxshi emas, boshqa zarur imkoniyatlari ham yo’q. Lekin bu dasturlarda ishonchli bir yutuq bor - u ham bo’lsa, ishchi stansiyalardagidek o’xshash versiyalari bilan mos kelishligini ishlab chiqaruvchi firmalar tomonidan har tomonlama qo’llabquvvatlashidir.
Uchinchi guruhga shaxsiy uy va ma‘lumotnomali maqsadlarda foydalaniladigan GIT tizimlari kiritiladi. Bunday GITlar ―yopiq xususiyatga ega bo’lib, foydalanuvchi tomonidan ma‘lumotlarga yoki tizimga katta o’zgartirishlar kiritishga yo’l berilmaydi yoki kam o’zgartirish kiritish imkoniyatini beriladi. Masalan, ma‘lumotlar bazasidagi yozuvlarni taxrir qilish yoki yangi yozuvlarni kiritish mumkin emas. Bu GITlar ancha arzon bo’lib, shaxsiy kompyuterlardan juda kam imkoniyatlarni talab qiladi.
Zamonaviy GIT tizimini tadqiqot uchun tanlashda foydalanuvchi tomonidan quyidagilarga e‘tibor qaratiladi: GITlar yordamida qanday masalalar hal etilishi kerakligiga, oqibatda qanday natija olinishi kutilayotganligiga, ishlanayotgan ma‘lumot hajmining kattaligiga, hal etilayotgan masalalarning dolzarbligiga, ularni hal etish uchun qanday yondashilib, qanchalik darajada sezilarli natijalarni olishga.
Xorijiy GIT tizimlarining ayrimlari ustida to’xtalamiz. Hozirgi paytda jahonda ko’plab GITlar mavjud bo’lib, ularning maqsadi turlicha: ayrimlari ma‘lum bir sohada ishlashga yo’naltirilgan bo’lsa, boshqalari tarmoq tizimida ishlatilishga mo’ljallangan. Quyidagi sharxda biz o’rta masshtabli mavzuli xaritalarni tuzish uchun yetarli darajada mos keladagan GITlarni ta‘riflashga harakat qildik.

ArcInfo tizimi