Genomika asoslari

i–RNK translyatsiyasi. Translyatsiya – bu i-RNK orqali olib kelingan axborotga binoan ribosomalarda oqsilning sintezlanishidir. Bunda 4 nukleotid tomonidan tashiladigan axborotning 20 ta aminokislotalar ketma-ketligidagi polipeptid zanjiriga ko`chiriladi.

38-rasm. Translatsiya mexanizmi.

Translyatsiya jarayonining boshlanishi – tashkil etish markazi ribosoma hisoblanadi. Ribosoma murakkab molekulyar agregat bo`lib, oqsil (36 %) va ribonuklein kislotadan (64 %) iborat. Translyatsiya jarayonida juda ko`p murakkab vazifalarni bajaradi. Ribosomalarning tuzilishi va ishi bakteriyalarda, ayniqsa E.colida yaxshi o`rganilgan. Har bir ribosoma 50S va 30S subzarralardan iborat bo`lib, tarkibida 2 molekula r-RNK bo`ladi. 50S subzarracha bir molekula r-RNK va 34 xil turli oqsillardan iborat, 30S subzarracha bir molekula r-RNK va 21 xil oqsildan iborat.
Elektron mikroskoplarda olingan ma’lumotlarga ko`ra ribosomalarning shakli, subzarrachalik tuzilishi barcha organizmlarda deyarli bir xil.
Oqsil sintezi jarayoni o`tishi uchun t-RNK katta ahamiyatga ega. t-RNK bir zanjirdan iborat bo`lib, molekulyar og`irligi – 26 000, 70-80 nukleotid ketma-ketligiga ega. Sitoplazmada 20 ta t-RNK birorta aminokislotani ribosomaga tashiydi. t-RNK molekulasidagi nukleotidlar ketma-ketligini bilish katta ahamiyatga ega, chunki u maxsus genlarning nusxasi hisoblanadi. t-RNK tomonidan aminokislotani birlashtirib olishda uning faollanishi kuzatiladi. Faollanish maxsus ferment aminoatsil – t-RNK-sintetaza fermenti orqali amalga oshadi. Faollashgan aminokislotalar t-RNK orqali ribosomalarga tashiladi. U yerda i-RNK dagi axborotga binoan aminokislotalar polipeptid zanjiriga bog`lanadi.