Genomika asoslari

Virus va faglar genomikasi.
Andre Lvov fikriga ko`ra viruslar bir xil tip nuklein kislotasiga ega bo`lgan potentsial jihatdan patologik holatlarni keltirib chiqaradigan, o`zining genetik materialidan ko`payadigan, o`sish, bo`linish jarayonlarini amalga oshira olmaydigan va energenetik almashinuvni fermentlariga ega bo`lmagan organizmlardir (1975-yil).
Zoologiya va botanikaning rivojlanish bosqichida tirik organizmlar borlig’ini belgilaydigan ma’lum kriteriyalarga mutanosib bo’lishi zarur. Ushbu pozitsiyadan kelib chiqadigan holda, viruslarni tirik organizm deb qabul qilinmaydi. Shunga qaramasdan, viruslar tirik organizmlarning asosiy xususiyatlariga egadirlar- replikatsiya, mutatsion o`zgarishlarga va bu o`zgarishlarning avlodlarga irsiylanishi xususiyatilariga egadirlar.
Zamonaviy tushunchalarga ko`ra, viruslar hayotning hujayrasiz shakli bo`lib, tirik hujayralarga kira olish va ularda ko`payish xususiyatiga ega. Viruslarning irsiy apparati virus qismlarining sintezi to`g`risida ma’lumotga ega bo’lib, biokimyoviy jarayonlar uchun xo`jayin hujayrasining, shuningdek biosentetik va energetik tizmlarini ishlatadi. Hujayradan tashqarida, virus inert holdagi kimyoviy birikmalarning yig`indisi hisoblanadi va xo`jayin hujayrasiga tushganda o`ziga xos tirik organizm bo`lib, genetik darajadagi hujayra ichidagi parazit hisoblanadi.
Viruslar 1892-yilda D.I.Ivanovskiy tomonidan kasallangan tamaki o`simligini bakteriya filtri orqali eritmani filtirlash vaqtida aniqlangan. Virus atamasi 1898-yil M.Beyering tomonidan taklif etilgan. Birinchi marta bakteriofaglarni 1933-yilda Maks Shlezinger mikroskopni qorong`i maydonida kuzatgan va sanagan. Bakteriofaglarning birinchi suratlarini Gelmut Ruska 1941-yilda elektron mikroskop orqali olgan. Elektron mikroskop obyektini 300 000 marotaba kattalashtirish xususiyatiga egadir, shuning uchun viruslarni electron mikroskopda o’rganish ancha rivojlandi.
Viruslarning o`lchami 25 dan 500 nm oralig`ida bo`ladi, ya’ni viruslar ultramikroskopik organizmlardir va o`zining o`lchamiga ko`ra molekula va atomlarga yaqindir.