Genetik axborot uzatilishini kuzatish

Genetik kod va uning xossalari. tRNK ning adaptorlik vazifasini tadqiq etish natijasida bu yuksak darajadagi mexanizmning poydevori boTgan genetik(biologik) kod, ya'ni aminokislota, oqsil kodi tushunchasi va uning ishlash
usuli haqida samarali, yangi bir soha dunyoga keldi. Genetik kod deganda
oqsil matniga tarjima qiluvchi o'ziga xos lugatdir. Oqsilda uchraydigan boshqa
aminokislotalar 20 ta aminokislotadan birini o'zgarishidan hosil boTadi.
G
enetik kod jadvali
kodonlarning ma'lum bir aminokislotaga mos kelishi tushuniladi. Genetik kod 64 ta nukleotid yordamida yozilgan matnni 20 ta aminokislota yordamida yozilgan

Genetik kod quyidagi xossalarga ega:

1. Tripletlik - har bir aminokislotaga uchta nukleotid mos keladi. 43= 64 ta kodon mavjud boTib, ulardan 61 tasi ma'noli va 3 tasi ma'nosiz (terminatsiyalovchi) kodonlardir.2. Ortiqchaligi - aminokislotalar bir nechta kodonga ega. Ma'lum boTishicha 20 ta aminokislotadan 18 tasi bittadan ortiq (2,3,4 va 6) kodonga mos kelar ekan. Bu holat kodni ayniganligi deb belgilanadi. U axborotni togri o'qishga xalal bermaydi, balki replikatsiya yoki transkriptsiya jarayonida paydo boTishi mumkin boTgan xatolardan holi boTishga yordam beradi. 64 ta tripletdan uchtasi UAA, UAG, UGA aminokislotalarni kodlamaydi va polipeptid zanjir sintezi tugaganidan xabar beadi, ular terminatsiya (tugash) Agar aminokislotani bir nechta kodon kodlasa, aksari bu kodonlar uchinchi harf, ya'ni З'-oxiridagi nukleotid boyicha farq qiladi. Masalan, alaninni GSU, GSS, GSA va GSG kodonlari kodlaydi; korinib turibdiki, ularning hammasida birinchi turgan ikki harf bir xil, farq faqat uchinchi nukleotiddadir. Demak, har bir kodonning spetsifikligi asosan birinchi tartibda keladigan ikki harf bilan belgilanadi, З'-oxiridagi nukleotidning spetsifikligi nisbiydir.

3. 
   Qoplanmaganligi - genetik matnning har bir tripleti bir-biridan mustaqil ravishda joylashgan bo'ladi. Keyingi vaqtdagi maTumotlarga asosan ba'zi hollarda kodlar bir-birini qoplagan boTishi ham mumkin ekan.
   
4. 
   O'ziga xosligi - har bir aminokislotaga faqat ma'lum bir kodonlar mos keladi va bu kodonlar boshqa aminokislotalar uchun foydalanilmaydi.
   
5. 
   Kolienarligi - mRNK dagi kodonlar qatorining ketma-ketligini oqsildagi aminokislotalarga mos kelishi.
   

Universalligi - genetik kodning yuqorida sanab o'tilgan xossalari hamrna tirik organizmlar uchun xos. Hamrna organizmlarda - eukariotlarda, prokariotlarda va viruslarda ham barcha kodonlar uchun bir xil belgilardan foydalaniladi. Binobarin, genetik kod dunyoda paydo bo'lganidan beri o'zgarmay hukmronlik qilmoqda. Ammo keyingi yillarda bu dogmaga bir oz o'zgartirish kiritishga to'g'ri keldi. Mitoxondriyalarning genetik sistemasi ma'lum biologik kodga to'la mos kelmaydi. Uning DNK si (15669 nukleotid) ning ayrim genlari nukleotid tartibini polipeptidlarning aminokislota tartibi bilan solishtirilganda koddan chetlashishlar mavjud ekanligi aniqlandi DNK ketma -ketligi va butun genom sekansirovkasi loyihalarining joriy etilishi, xususan, inson genomining loyihasi, DNK ketma -ketligi haqidagi ma'lumotlarning qo'llanilishini kengaytirdi. Genomika hozirda metagenomika, farmakogenomika va mitoxondriyal genomika kabi turli sohalarda qo'llanilmoqda. Genomikaning eng mashhur qo'llanilishi - kasalliklarni tushunish va davolash usullarini topish.Shaxsiy darajada kasallik xavfini bashorat qilishKasallik xavfini bashorat qilish, individual darajadagi genom tahlili orqali sog'lom odamlarni skrining va aniqlashni o'z ichiga oladi. Kasallik boshlanishidan oldin turmush tarzini o'zgartirish va dorilar bilan aralashish tavsiya qilinishi mumkin.


Xulosa
Genetik axborot kochirilishining barcha turlari matritsa (qolip) mexanizmiga asoslangan boTib, bu funktsiyani faqatgina nuklein kislotasi bajara oladi. Replikatsiyada DNK ning bir zanjiri (viruslarda RNK), transkriptsiyada - DNK ning bir qismi (togri transkriptsiya yoki teskari transkriptsiya), translyatsiyada esa - mRNK, qolip boTishi mumkin. Qolip hujayradagi genetik axborotning juda aniqlik va tejamkorlik bilan o tkazilishini ta'minlaydi. Nuklein kislotali qolipdan aniq nusxani olishda nukleotidlarning mos keluvchi azotli asoslarini togri komplementarligini, ya'ni unga asosan A bilan T (RNK da U bilan) va G bilan S ning juftlashishini shart. Shu sababli har bir yangi polinukleotid zanjirida nukleotidlar qolipga mos tushadi.
Genetik axborotning oqimi genlar ekspressiyasi deb ataladi: u birinchi navbatda genlar transkriptsiyasi - RNK hosil bo lishiga olib keladi. Transkriptsiya jarayonida asosan ayrim gen va genlar guruhi ko chirib yoziladi, replikatsiyada esa ona DNK toTa kodlanadi. RNK ning hamma turlari yadroda sintezlanadi. DNK matritsasida kechadigan hamrna sintezlar DNK da yozilgan axborotga muvofiq amalga oshadi. RNK ning barcha turlari tRNK, rRNK va mRNK sintezlanishida asoslarni komplementarligi qoidasiga binoan DNK asoslarining tartibi RNK asoslarining tartibini belgilaydi. Matritsa sifatida ikki zanjirli DNK roli baland, lekin bir zanjirli DNK ham matritsa sifatida xizmat qila oladi.
Axborot nazariy asoslari ham joriy etildi biomarker biologik suyuqlik va to'qima ma'lumotlarini birlashtirish, kashf qilish.Ushbu yangi yondashuv ba'zi bir biofluitlar va to'qimalar orasidagi funktsional sinergiya imkoniyatlaridan foydalanadi, agar to'qimalar va biofluidlar alohida ko'rib chiqilsa, klinik jihatdan ahamiyatli topilmalar
mumkin emas. To'qimalar-biofluidni axborot kanallari sifatida kontseptsiyalash
orqali muhim biofluid proksi-serverlarini aniqlash va keyinchalik klinik diagnostikani rivojlantirish uchun foydalanish mumkin. Keyinchalik nomzod biomarkerlari to'qima-biofluid kanallari orqali ma'lumot uzatish mezonlari asosida bashorat qilinadi. Biyomarkerlarning klinik tekshiruviga ustuvor ahamiyat berish uchun muhim biofluid-to'qima aloqalaridan foydalanish mumkin.[iqtibos kerak]
Rivojlanayotgan tendentsiyalar
Bir qator paydo bo'ladigan tushunchalar proteomikaning hozirgi xususiyatlarini yaxshilash imkoniyatiga ega. Oqsillarning mutloq miqdorini olish va translyatsiyadan keyingi modifikatsiyani kuzatish sog'lom va kasal hujayralardagi oqsil funktsiyasini tushunishga ta'sir qiluvchi ikkita vazifadir. Ko'pgina uyali hodisalar uchun protein konsentratsiyasi o'zgarmaydi; aksincha, ularning funktsiyasi translatsiyadan keyingi modifikatsiyalar (PTM) bilan modulyatsiya qilinadi. PTMni monitoring qilish usullari proteomikada kam rivojlangan maydon. Tahlil qilish uchun oqsilning ma'lum bir qismini tanlash oqsilning murakkabligini sezilarli darajada pasaytiradi, bu esa qon boshlang'ich moddasi bo'lgan diagnostika maqsadida foydalidir. Proteomikaning hali hal qilinmagan yana bir muhim jihati shundaki, proteomika usullari atrof-muhit sharoitida oqsillarni o'rganishga qaratilishi kerak. Protein-oqsil, protein-DNK va boshqa o'zaro ta'sirlarni tuzatish uchun tirik hujayralarga kiritilgan kimyoviy o'zaro bog'lovchilarning tobora ko'payib borishi bu muammoni qisman yaxshilashi mumkin. Qiyinchilik tegishli o'zaro ta'sirlarni saqlashning mos usullarini aniqlashdan iborat.