Гелминтлар ҳақида батафсил

Гелминтлар ҳақида батафсил
ИЧАК ЦЕСТОДОЗЛАРИ ТЕНИАРИНХОЗ
Тениаринхоз — сурункали кечишга моийл, кўпроқ ошқозон-ичак йўлининг юқори қисмини жарохатлаш билан кечадиган гижжа касаллигидир.
Тениаринхоз — оғиз орқали юқувчи (перорал), антропоноз биогельминтоздир.
Касалликни қўзғатувчиси — Тseniarhynchus saginatus — (цепень бичий) ривожланиб етилган даврида бу гижжжанинг узунлиги 7-10 метргача, эни 1.5-2.0 см га боради. Гижжани тасмали (лентасимон) босқичида — йириккина боши (сколекс), бўйни ва бўлакчалардан иборат узун - тасмасимон танаси бор. Тумшуғида 4 та сўрғичи бор. Танаси эса 1000 га яқин бўлакчалардан (проглотид) иборат.
Паразитни тасмали босқичи одамнинг (асосий хўжайини) ингичка ичагида паразитлик қалади. Ичакда ривожланиб етилган гижжадан узилиб чиккан бўлакчалар нажас орқоли ташқарига чиқарилади. Барча цестодлар сингари Т.Saginatus хам гермафродит бўлиб, ҳар бир бўлакча ичида ҳам эркак, хам ургочи аъзолар етилади Битта гижжа бўлакчасида — 145000-175000 тагача тухум бўлади. Ташқарига ажралган бўлакчалари хар хил йўллар билан (ифлосланган хашак, ем, сув ва бошқалар) шохли қорамоллар организмига киради, Қорамол ичагида гижжанинг личинкалари парда ичидан чиқиб, қонга тушади ва мускуллар орасидаги бириктирувчи туқималарга ўрнашкб, юмалоқ пуфакка ўхшаш шаклга киради — яъни финналар ҳосил бўлади. Ана шундай таркибида финналари бўлган қорамол гўштини пиширмасдан истеъмол қилинганда бу финналар одам ичагига тушади ва ривожланиб балоғатга етади. Баъзан одам ичагида бир вақтда бирнеча гижжа паразитлик қилиши мумкин.
Эпидемиологияси. Тениаринхозни бирдан-бир манбаи ичагида шу гижжа бўлган (яъни инвазияланган) одам хисобланади. Одам организмида бу гижжа 25 йил, ва ундан ортиқ паразитлик қилади. Паразитнииг личинкаси босқичи, асосан оралиқ хужайини 12 ой давом этади.
Узбекистонда гижжанинг бу тури кўпроқ Хоразм, Бухоро, Самарқанд вилоятлари, шунингдек, Қорақалпогистонда тарқалган.
Клиникаси. Кўпинча тениаринхоз жуда кам белгилар билан. фақат ичакдан гижжа бўлакчаларини ёки, айниқса, гижжа тўдасини ажралиб чиқиши билан намоён бўлади. Бошқа белгилар: бироз қувватсизлик, бош айланиши, очиқиш, қоринда (айниқса, кўричак сохасида) оғриқ каби аломатлардан иборат бўлади. Айрим беморларда - тез толиқиш, тинка куриши, тажанглик, тез-тез очиқиш (кейинчалик эса аксинча иштахасизлик), ўхтин-ўхтин қорин оғриқ, қорин кепчиши, кўнгил айниш, баъзан ич кетиши каби аломатлар кузатилади- Айрим беморларда уйқунинг бузилиши, тез-тез бош айланиши, айрим холларда хатто тутқаноқ тутишиа ва бошқа неврологик аломатлар кўрилиши кузатилади.
Асоратлари. Камдан-кам холатларда бу гижжа ичак тутилиб қолишига сабаб бўлиши мумкин.
Ташхиси. Тениаринхоз диагностикаси асосан — гижжа бўлакчаларини вақти-вақти билан ичакдан фаол равишда ўрмалаб чиқиб туриши ёки ахлат билан ажралиб туришини кузатишга асосланади.
Профилактикаси. Бу кассалик олдини олишда айниқса ахолининг санитария маданиятини кўтариш (гўштни фақат пиширилган холда истеъмол қилиш, яйловларни ифлослантирмаслик, чорва хужаликларини озода сақлаш), беморларни аниқлаб даволаш, гуштларни албатта ветеринарлар кўригидан ўтказиш ахамиятга эгадир.