G‘aznaviylar

G‘aznaviylar hukmronligi

962–963-yillarda G‘azna viloyatini Alptegin noib va lashkar amiri sifatida boshqargan.
U G‘azna va Kobul viloyatlarini mustaqil idora etishga intilib, G‘aznaviylar davlatiga asos solgan.
Alptegin

Mazkur yosh turkiy davlatning poytaxti G‘azna shahrida qaror topgan.

G‘aznaviylarning siyosiy nufuzi Sobuqtegin davrida (977–997) ortib, somoniylar tomonidan e’tirof etilgan.

Mahmud G‘aznaviy davrida (997–1030) esa uning hududi kengayib, Sharqning eng qudratli davlatlaridan biriga aylangan.

Mahmud G‘aznaviy

Ma’sud G‘aznaviy davrida (1030–1040) mamlakat viloyatlari birin-ketin qo‘ldan chiqarilib, tanazzulga yuz tutgan.

G‘aznaviylar davlati
Oqibatda 1186-yilda G‘aznaviylar davlati butunlay tugatilgan.

G‘aznaviylar davlatining boshqaruv tizimi.

G‘aznaviylar davlat tuzumi va boshqaruv tizimlari azaldan rivojlanib kelayotgan turkiy davlatchilik asosida qurilgan bo‘lsa-da, biroq u o‘ziga xos mahkamachilik xususiyatiga ega edi.

Vazirlik tizimida harbiy, elchilik va rasmiy tadbirlar, moliya kabi hamda xabar-pochta devonlar faoliyat ko‘rsatgan.

Viloyat hukmdori voliy, shahar hokimi rais deb yuritilgan. Viloyatda boshqaruv ishlari amid, shaharlarda esa kutvol tomonidan amalga oshirilgan.

Davlat qudratli qo‘shinga ega edi. Qo‘shinda harbiy kemalar (daryo va dengiz floti) ham mavjud bo‘lgan.

Ilm-fan va madaniyat.

G‘aznaviylar davlatida ilm-fan va madaniyat, xususan, adabiyot rivojlangan.

Mahmud G‘aznaviy turkiy ona tili bilan bir qatorda fors, arab va pahlaviy tillarini ham mukammal bilgan, she’r bitgan.

Poytaxt saroyida 400 dan ortiq olim, shoir va san’atkorlar ijod qilgan.

Abu Rayhon Beruniy, Nosir Xusrav, Gardiyziy va Bayhaqiy kabi buyuk mutafakkirlar G‘aznada yashaganlar.