G’aznachilik tizimini takomillashtirishning xorij tajribasi va O’zbekiston Respublikasida qo’llash imkoniyati

XULOSA  

Xulosa  qilib  aytadigan  bo’lsak,  dunyoning  ko’plab  mamlakatlarida  davlat 

moliyasini  boshqarish  tizimining  asosiy  bo’g’ini  sifatida  –  G’aznachilik  

hisoblanadi,  lekin  har  bir  mamlakatlarda,  ularning  davlat  tizimidan  kelib  chiqqan 

holda  bu  bo’g’inning  funksiyalari  turli  xil  bo’ladi.  Umumiy  aytadigan  bo’lsak 

davlat moliyasini boshqarish yagona modelini ishlab chiqib bo’lmaydi, bu har bir 

mamlakatning ichki va tashqi omillariga bog’liqdir. 

Xorijiy  mamlakatlar  g’aznachilik  tizimi  tajribalarini  o’rgangan  holda 

g’aznachilikning  funksiyalariga  respublikamizda  quyidagilarga  e’tiborni  qaratish  

maqsadga muvofiq  deb o’ylaymiz: 



 

Tahlil va funktsional rejalashtirish sohasida: 

 



 

davlat  operatsiyalarining  monitoringi  va  tahlili,  ya’ni  g’aznachilik 

tizimidan olingan axborotlar asosida davlat operatsiyalarini tahlil qilish va 

hisobotlar tayyorlash; 



 

moliyaviy faoliyatni rejalashtirish, shuningdek, g’aznaga kelib tushgan va 

chiqib  ketgan  pul  oqimini  rejalashtirish  va  xarajatlarning  umumiy  oylik 

limitini  belgilash,  Markaziy  Bank  bilan  birgalikda  pul  operatsiyalari  va 

pul qoldiqlarini nazorat qilish; 



 

byudjet bajarilishini va byudjet jarayonlarini amalga oshirilishini baholash 

hamda monitoringini yuritish; 



 

byudjet haqidagi  o’tgan va joriy axborotlarni tahlil qilish lozim. 



 

Byudjetni boshqarish sohasida:  



 

byudjet tayyorlash va uning bajarilishi; 



 

hududiy  va  mahalliy  boshqaruv  organlari,  ya’ni  quyi  turuvchi 

bo’g’inlarning operatsiyalarini nazorat qilish; 



 

byudjetdan  tashkari  maksadli    fondlar  faoliyatini,  mazkur  fondlar  va 

byudjet orasidagi moliyaviy oqimlarni  boshqarish lozim. 

Bizning  fikrimizcha,  byudjetdan  fondlarning  yuzaga  kelishiga  sabab,  bu 

byudjetdan  farqli  o’laroq  past  darajadagi  risklarni  ta’minlashga  intilishidir.  Shu 

---

73 

 

sababli,  ularning  alohida  ijtimoiy  ahamiyatini  hisobga  olib,  byudjetdan  tashkari  

fondlarni  g’aznachilik  tizimiga  o’tkazish  maqsadga  muvofiq  bo’ladi.  Bu  holat 

Moliya  Vazirligiga  byudjetdan  tashkari  fondlarni  samarali  boshqarishga  imkon 

beradi.  Shuningdek,  g’aznachilik  hisob  raqamida  shakllangan  va  saqlanuvchi 

ortiqcha pul mablag’larini boshqarish imkoniyatini vujudga keltiradi.  

Iqtisodiyot  taraqqiyotining  hozirgi  sharoitidan  kelib  chiqqan  holda 

g’aznachilik  tizimini  takomillashtirishning  muhim  xususiyatli  tomonlarini 

quyidagicha ifodalash mumkin: 

Birinchidan,  ijtimoiy  soha  xarajatlarini  o’z  vaqtida  va  kerakli  miqdorda 

moliyalashtirish uchun byudjetga etarli bo’lgan ushumni ta’minlash; 

Ikkinchidan,  aholini  birinchi  navbatidagi  ehtiyojlarini  qondirish  bilan 

bevosita  bog’liq  bo’lgan  iqtisodiy  sohalarni  zarur  darajada  rivojlantirishni 

ta’minlash; 

Uchinchidan,  ishbilarmonlar  xo’jalik  faoliyatini  rag’batlantirish  uchun 

yanada qulay shart-sharoit yaratib berish zarurdir. 

Bu  tadbirlar  pirovard  natijada  byudjet  mablag’laridan  foydalanish 

samaradorligini keskin orttirish, Byudjet ijrosi to’g’risidagi hisobotlarni tayyorlash 

muddatlarini tezlatish   va hisobotlarning sifatini yaxshilash imkonini beradi. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

74