Gaz taqsimlash mexanizmining tuzilishi. Reja. Gaz taqsimlash mexanizmining vazifasi. Klapanlari yuqorida joylashgan gaz taqsimlash mexanizmi

12-rasm. Taqsimlash valining yuqorida 

joylashgan gaz taqsimlash mexanizmi yuritmasi:

Taqsimlash

valining

o’q bo’ylab siljishini

cheklash uchun shesterna (1) va oldingi tayanch

bo’yni (4) orasiga tirgak halqa (3) qo’yiladi. U tayanch

flanes (2) va shesterna orasidagi tirqishni (0,1-0,2

mm)

ta’minlaydi.

VAZ

va

“Moskvich” avtomobillarining

zamonaviy,

aylanishlar soni yuqori bo’lgan dvigatellarida taqsimlash

vali silindrlar blokining kallagiga o’rnatilgan. Bu o’z

navbatida mushtchalar va klapanlar orasidagi kinematik

bog’lanishlarni ancha soddalashtiradi.

a-zanjirli; b-tishi bor tasmali; 1-tirsakli val, 2-yetaklovchi 

tishli g’ildirak; 3- zanjir; 4-boshmoq; 5-tortish moslamasi; 

6-yetaklovchi tishli g’ildirak; 7-taqsimlash vali; 8-klapan 

yuritmasi richagi; 9-klapanlar; 10-rostlash boltining 

vtulkasi; 11-rostlash bolti; 12-zanjir tinchlantirgichi; 13-

moy nasosi va uzgich-taqsimlagich yuritmalarining 

tishli g’ildiragi; 14,16,17-tishli shkivlar, 15-tishli tasma; 18-

bolt.

---

Taqsimlash valining bunday joylashuvi yuqorigi joylashuv deb ataladi va bu vaziyat silindrlar blokini

soddalashtirish hamda gaz taqsimlash mexanizmining ishlagan paytdagi shovqinlarni kamaytirish imkoniyatini

beradi. Yuqorida joylashgan taqsimlash vali zanjir yoki tishli tasma vositasida harakatga keltiriladi. Masalan, VAZ-

2101 “Jiguli” avtomobili dvigatelida cho’yandan tayyorlangan taqsimlash vali (7) beshta tayanchda joylashgan,

ularning aluminiyli korpusini shpilkalarga o’rnatib, silindrlar kallagiga, yuqoridan gaykalar bilan qotirib qo’yiladi.

Taqsimlash vali aylanganda, uning mushtchalari bevosita richaglarga (8) ta’sir etadi. Bir tomoni bilan qo’zg’almas

rostlash boltining (11) sferik kallagiga tayanib turgan richag, ikkinchi tomoni bilan klapanni yuqori tomonidan bosadi

va natijada klapan ochiladi. Rostlash bolti silindrlar kallagining vtulkasiga (10) burab kiritilgan bo’lib, kontrgaykalar

bilan qonirib qo’yiladi. Klapanlar siqilgan ikkita prujina hisobiga yopiladi. Aylanma harakat, tirsakli valdan (1)

taqsimlash valiga vtulka-rolikli zanjir (3) orqali uzatiladi. Xuddi shu zanjir bilan moy nasosi va uzgich-taqsimlagich

yuritmalarining yetaklovchi tishli g’ildarakchasi ham aylantiriladi. Zanjirning tebranishlarini kamaytirish uchun

dvigatelning old tomoniga mahkamlangan tinchlantirgich (12) xizmat qiladi. Vaqti-vaqti bilan zanjirni tortib turish

uchun boshmoqli (4) rostlash moslamasi (5) o’rnatilgan.

---

VAZ-2105 avtomobilining dvigatelida taqsimlash vali tishli tasma yordamida aylantiriladi. Shuning uchun tisakli

va taqsimlash vallariga, maxsus shaklli tashqi tishlari bo’lgan shkivlar (14,16) o’rnatilgan, ularni ichki tomonida

tishlari bo’lgan tasma (15) qamrab turadi. Moy nasosining tishli shkivi (17)ni ham xuddi shu tasma qamrab turadi.

Tasma maxsus rezinadan tayyorlanib, shisha kordli shnur bilan mustahkamlangan. Uning tishli sirti esa maxsus elastik

material bilan qoplangan.

Yuritma konstruksiyasida tortish moslamasi nazarda tutilgan bo’lib, u moslamani tashqi sirtidan prujina yordamida

bosib turuvchi, buriladigan plastinaga o’rnatilgan silliq rolikdan iborat. Tasmani normal holatda tortish uchun

plastinaning ariqchasimon teshigidan o’tkazib qotirilgan boltni (18) bo’shatish kifoya. Chunki prujina va plastinani

rolik (5) bilan birga o’ziga tortib, tasmani taranglaydi. Shundan so’ng bolt qotirib qo’yiladi.

Taqsimlash vali yuritmasining barcha qismi moylashga muhtoj emas. Chang va kirlardan yengil plastmassa

qopqoq yordamida himoya qilingan. Bunday yuritmalar zanjirli yuritmalarga qaraganda, metallarni tejash va gaz

taqsimlash mexanizmining shovqinini pasaytirish imkonini beradi.

Hozirgi paytda chet ellarda yengil avtomobillar dvigatellarida har bir silindr uchun to’rttadan klapan

qollanilmoqda. Ikkita chiqaruvchi klapanlar silindrni ishlatilgan gazlardan yaxshi tozalashni ta’minlasa, ikkita

kirituvchi klapanlar esa yaxshi to’ldirioshni ta’minlaydi. Natijada litrli quvvat 10-20 foizga ko’payadi.

---