Garliyev avazbekning anatomiya leksiya fanidan tayyorlagan mustaqil ishi kalla suyagining bir butun holatda ko

I-fronta! chok, 2-oldingi liqildoq, 3-tojsimon chok, 4-tepa sityak, 5-sagital chok, 
6-orqa liqildoq, 7-ensa tangachasi. 
qismiga t ri keladi. Yangi tu ilgan bolada yaxshi k rinadi. Bu liqildoqning
• licllari bolaning 2-3 oyligida butunlay bitib, suyak t qimasiga aylanadi.
Ilulardan tashqari, kallaning yon tomonlarida ikkitadan t rtta yon liqildoqlar,
Oldingi yon ponasimon iiqildoq peshona suyagi, tepa suyak va ponasimon
lUyakning katta qanoti tutashgan joylarida, ya'ni chakka suyagining pallalari
DlUSida joylashadi. Bolaning 2-3 oyligida ular butunlay suyaklanib ketadi. Orqa
fi r ichsimon liqildoq peshona suyak, chakka suyagi va ensa suyagining
pullasi bilan birikkan joyida shakllanadi. Bu ham oldingi yon liqildoqqa

---

xshab, tezda bitib ketadi. Bola tu ilgandan keyingi kalla suyagining rivoji
uchta davrga b linadi. Bolaning 7 yoshgacha b lgan birinchi davri kalla orqa
i|ismining keskin sishi bilan farqlanadi. Ikkinchi davri 7 yoshdan to 14-16
yoshiga t ri keladi. Bunda sish sekin kechadi. Uchinchi davr balo atga
yclgan davrdan, to suyaklarning sishi t xtaydigan (20-25 yosh) yoshgachan
h lib, bunda kalla oldingi qisminingtez sishi kuzatiladi.
SUYAKLARNING BIRIKISHI
(ARTROI.OGIYA)
Suvda yashovchi tuban umurtqalilarda suyaklarning birikishlari
hiriktiruvchi t qimalar vositasida amalga oshgan b Isa, keyinchalik birikish
lo ay t qimasi vositasida birikishga tadi. Bunday t ridan-t ri birikish
75
harakat jarayonini ancha chegaralab q yadi. Evolutsiya jarayonida
hayvoniarning quruqlikka chiqishi bilan ularning harakat qilish doirasi kengayib
borgan. Natijada b inlar paydo b la boshlaydi. Shunday qilib, filogenez
jarayonida suyaklarning birikishida ikki xili sodir b ladi. Dastlabki birikish
uzluksiz harakati t ridanrt ri chegaralangan b Iib, keyin esa harakat turi
k paygani sari, harakatchan birikish paydo b la boshlagan. Hayvonlarning
filogenetik jarayonda orttirgan harakatlari ontogenez rivojida ham takrorlanib,
ikki bosqichda tadi. Dastlabki uzluksiz birikish mezenxima t qimasi orqali
sodir boisa, keyinchalik u biriktiruvchi t qimaga aylanib suyaklarning birikishi
natijasida amalga oshadi.
Suyaklar orasidagi t qima yaxlit qolsa, unda uzluksiz birikish - sinartroz
hosil boiadi. Agar suyaklar orasidagi t qima s rilib orasida b shliq hosil
boisa, unda kelajakda harakatchan diartroz rivojlanadi.
Odamlardagi skelel suyaklari z vazifasiga qarab turlicha tuzilishga ega.
Ularning bir-biri bilan birikishi ham turii tuman harakatlarga moslashgan.
Anatomiyaning suyaklar birikishini rganadigan boiimi "Artrologiya"
(arlrologia)
yoki "Siiidesmologiya"
 (syndismologia)
deb ataladi. Barcha skelet
suyaklarining birikishi ikki yirik guruhga b o i i b rganiladi:
1. Suyakiar zaro t ridan-t ri har xil t qimalar yordamida birikishi
mumkin. Bunday birikish uzluksiz - sinartroz
 {synartros)
birikish deyiladi.
2. Ikkinchi guruh birikish - suyaklar rtasida b shliq hosil qilib birikish,
yoki harakatchan birikish deyiladi. Bunday birikishda suyaklar birikadigan
joyida b shliq hosil boiib, uning airofini zich t qimadan tashkil topgan
kapsula qoplab b in hosil qiladi. Bunday birikishga diartroz
 (diarthrosis) 
birikish deyiladi.
U z l u k s i z birikish
 {synartrosis) 
Suyaklarning uzluksiz birikishi unda ishtirok qiladigan t qima turiga
qarab uch guruhga b Iinadi:
LFibroz t qimalar (pardalar) vositasida birikish
 (articulationesfibrosae). 
2.To ay t qimasi vositasida birikish
 (articulationes carticulagineae). 
3.Suyak t qimasi vositasida birikish - sinostoz