G‘arb falsafasi Reja: Qadimgi yunon-Rim falsafiy maktabi


 Uyg‘onish davri falsafasi



Download 0,74 Mb.
Pdf ko'rish
bet7/18
Sana31.12.2021
Hajmi0,74 Mb.
#208049
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   18
Bog'liq
№-3 Маъруза.Falsafiy tafakkur taraqqiyoti bosqichlari Garb falsafasi

3.  Uyg‘onish davri falsafasi. 

XIV  va  XVI  asrlar  G‘arbiy  Evropada  Uyg‘onish  davri,  deb  yuritiladi.  Bu  uyg‘onish 

dastlab Italiyada, so‘ngra Evropadagi boshqa mamlakatlarda vujudga keladi.  

Polyak  olimi  Nikolay  Kopernik    o‘zining  25  yil  osmon  jismlari  ustida  olib  borgan 

kuzatishlarining  natijasi  sifatida  1543  yilda  e’lon  qilgan  «Osmon  jismlarining  gir  aylanishi» 



nomli  kitobida  Aristotel  va  Ptolomeyning  cherkov  rasmiy  ravishda  qabul  qilgan  geotsentrik 

nazariyasini o‘zining ilgari surgan geliotsentrik gipotezasi bilan rad  etadi. 

 

Ma’lumki,  geotsentrik  nazariyaga  ko‘ra,  olamning  markazi    Er,  u  harakatsiz,  boshqa 



barcha  planetalar,  yulduzlar,  hatto  Quyosh  ham  uning  atrofida  harakat  qiladi  va  aylanib  turadi. 

N.Kopernikning  yaratgan  geliotsentrik  gipotezasiga  ko‘ra,  Er  olamning  markazi  emas,  uning 

harakatsizligi noto‘g‘ri. Aksincha, Er, avvalo, o‘z o‘qi atrofida harakat qiladi, bu harakat tufayli 

kun  bilan  tun  yuzaga  keladi;  ikkinchidan,  olamning  markazida  Er  emas,  Quyosh  turadi,  uning 

atrofida boshqa sayyoralar bilan birga, Er ham  aylanadi,  natijada,  Erda to‘rt  fasl  sodir bo‘ladi. 

Kopernikning bu kashfiyoti tabiatshunoslik fanlarida juda katta voqea bo‘lib, bu tabiatshunoslik 

fanlari rivoji uchun, dunyoviy ilmlarning rivojlanishi uchun tabiiy ona zamin rolini bajaradi. 

Nikolay  Kuzanskiy  (1401-1464)  ta’limotida  inson  bilimining  kuch-qudrati  ta’kidlandi; 

insonning  o‘zi  ijodiy  aqliy  faoliyatining  («inson  uning  aqlidir»)  vositasida  qandaydir  xudoga 

o‘xshash ekanligiga ishora qilindi. Kuzanskiyning faoliyatida dialektika unsurlarini ham topish 

mumkin. 


Inson  maqomini  yuqori  ko‘tarish  g‘oyasi  Piko  della  Mirandola  (1463-1494)  ijodida  asosiy 

o‘rin  tutadi.  Inson  tanlash  erkinligiga  ega  va  bu  uni  koinotga  bog‘lab  qo‘ymaydi  va  ijodiy 

qobiliyatini o‘z-o‘zicha namoyon qila olishligini ta’kidlaydi. 

Mashhur «Tajribalar» asarining muallifi Mishel Montenning (1533-1592) skeptitsizmi doimiy 

ijodiy izlanishlar va tinib - tinchmaslik aqlning ramzi edi. Uning fikricha, inson tafakkuri doimiy 

ravishda tabiatning tabiiy qonunlarini bilish asosida mukammallashib borishi lozim. 

Uyg‘onish  davri  panteizmining  eng  yirik  vakili  Djordano  Bruno  (1548-1600)  edi.  Qarama-

qarshiliklarning  bir-biriga  o‘xshashligi  haqidagi  dialektik  g‘oyani  ta’kidlagan  holda,  Bruno 

falsafiy  bilimlarning  maqsadi  Xudo  emas,  balki  tabiat  deb  hisoblab,  shu  bilan  birga  koinotda  

tabiatning va dunyolarning cheksizligi haqidagi taxminlarni ifodalab berdi. Uning ta’limoticha, 

moddiy  olam  birlamchi  bo‘lib,  ong  ikkilamchidir;  moddiy  olam  mangu  va  abadiydir,  uni  hech 

kim yaratgan emas, moddiy olam mangu,  u so‘ngsiz va cheksiz, u cheksiz turlarda ifoda etiladi, 

undagi  barcha  predmet  va  hodisalar  bir-birlari  bilan  bog‘liq  va  aloqadorlikda.  Olamda  Quyosh 

sistemasidan  tashqari  yana  sonsiz-sanoqsiz  dunyolar  mavjud.  Olam  bepoyon.  Er  esa  ana  shu 

bepoyon  olamning  zarrasidir.  Brunoning  bu  qarashlari  uchun  uni  Rim  katolik  cherkovi 

dahriylikda ayblab, Rimda olovda yondirib o‘ldiradi. 




Download 0,74 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   18




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish