“gandbol tarixi va o‘yin qoydalari”

 
Guruh  harakatlari. 
Himoyachilarning  guruh  bo‗lib  harakat  qilishi,  jamoa  o‗yinining 
asosidir.  To‗siqlarga  qarshi  harakat  qilishda,  to‗p  bilan  o‗tishga  to‗p  otishga 
qarshi  kurashda,  raqiblar  son  jihatdan  ustunlikka  ega  bo‗lganda  shunday 
harakatlarni  qo‗llash zarurdir. 
Himoyachilar  asosan  uch  holatda  harakat  qilishga  tayyor  bo‗lishlari 
kerak:  son  jihatdan  teng  bo‗lganda  (2x2,  3x3 va yana boshqalar), hujumchilar 
son jihatdan ustun-likka  ega bo‗lganda (2x1, 3x2 va yana boshqalar). 
Son  jihatdan  teng  bo‗lish  raqiblarning  pozitsiyadan  hujum  qilishida 
uchraydi;  himoyachilar  hujumni  «straxovka»  qilish  harakatiga  qarshi, 
qo‗shilish,  guruhli  to‗siq,  sirg‗anib  o‗tish  va  darvozabon  bilan  o‗zaro 
harakatda  qo‗llaniladi. 
«Straxovka»  to‗p  egallagan  hujumchilarga  qarshi  qo‗llaniladi, 
himoyachilar  hujumining  xavfliroq  bo‗lgan  tomoniga  siljishadi  va  bo‗sh 
bo‗lib qolgan zonani yopishadi. Agar himoyachi to‗p bilan bo‗lgan o‗yinchini 
to‗xtatish  uchun  chiqsa,  u  holda  uning  joyini  unga  yaqin  bo‗lgan  boshqa 
himoyachi  egallaydi.  
O‗tish  –  to‗siq  yordamida  harakat  qilib  yoki  aldab  o‗tib,  to‗p  otish 
xolatiga  chiqmoqchi  bo‗lgan  hujumchilarni  doimo  nazorat  qilishni  saqlovchi 
asosiy  usul  bo‗lib  hisoblanadi.  U  hujumchilarning  joy  almashinishidan 
iboratdir.  Bunday  joy  almashtirishlar  bir  marta  bo‗lishi  mumkin,  unda 
panohgohidan  qutulgan  o‗yinchini  himoyachilardan  biri  oladi  yoki  o‗rin 
almashinishda  ikki  o‗yinchi  qatnashsa,  unda  ikki  o‗zaro  harakat  qiluvchi 
himoyachilar  vasiylik qiluvchi o‗yinchilarini almashtiradi. 

---

88 
 
To‗siq  yordamida  qutulib,  zonaga  kirmoqchi  bo‗lgan  o‗yinchini  zich 
ushlaganda  sirg‗anib  kirish  qo‗llaniladi.  Uning  kirishiga  yo‗l  qo‗ymaslik 
uchun,  himoyachi  uni  yaqin  masofada  kuzatishi  kerak.  Buning  uchun 
o‗yinchi  panohgohlik  qiluvchi  sherigi  to‗siq  sifatida  foydalanishi  uchun 
orqaga chekinadi  va harakat  qiluvchi himoyachini  oldinga o‗tkazadi. 
Guruh  bo‗lib  to‗siq  qo‗yish  to‗p  otuvchi  hujumchiga  qarshi  hujum 
qilgan  holatlarda  ishlatiladi  va  uni  bir-biriga  yaqin  joylashgan  ikki-uch 
himoyachi  amalga  oshiradi. 
Darvozabon  bilan  o‗zaro  harakat  to‗siq  qo‗yuvchi  himoyachilar  bilan 
darvozabonning  kelishib  qilgan  harakatlaridan  iboratdir.  Bunday  holatda 
o‗yinchilar  xarakati  oldindan  o‗zaro bo‗lishilgan vazifa shartini hisobga olib 
himoyachi  oxirgi  pozitsiyani  egallaydi.  Ko‗pincha  to‗siq  qo‗yuvchi 
himoyachilarga  darvozaning  ularga yaqin  burchagini  berkitish yuklanadi. 
Raqiblar  son  jihatdan  ustunlikka  ega bo‗lib qolgan holatda, himoyachilar 
avval  hujumning  rivojlanishini  to‗xtatishga  harakat  qilishlari  kerak.  Ikki 
himoyachi  uch  hujumchiga  qarshi  kurashda  quyidagicha  ish  tutmog‗i  lozim. 
Agar  to‗p  burchakdagi  hujumchida  bo‗lsa,  unga  yaqin  himoyachi  hujumga 
o‗tadi,  boshqasi  esa  xavfli  bo‗lgan  zonani  taxminan  darvoza  qarshisining 
markazida  egallaydi.  Agar  to‗p  o‗rtadagi  o‗yinchida  bo‗lsa,  unga 
himoyachilardan  biri  hujum  qiladi,  ikkinchisi  esa  qolgan  ikki  hujumchiga 
baravar bo‗lgan oraliqdagi xolatni egallaydi. 
Agar  jamoa  son  jihatdan  kamchilikni  tashkil  qilsa  (5x6),  u  holda 
himoyachilar  to‗p  bilan  hujum  qilayotgan  tomonga  zichlashishi  tufayli 
qarama-qarshi  tomonda  bo‗sh  o‗yinchini  qoldirishga  imkon  yaratadi.  Demak, 
son  jihatdan  kamchilikni  tashkil  qilish  himoyachilarni  to‗p  yo‗nalishi  tomon 
siljishga  majbur  etadi.  O‗yin  davomida  son  jihatdan ustunlik holatidan to‗g‗ri 
foydalanish  zarurdir.  Agar  jamoada  olti  himoyachi  besh  hujumchiga  qarshi 
o‗ynasa,  u  holda  bo‗sh  qolgan  himoyachi,  markazda  darvoza  qarshisiga 

---

89 
 
joylashadi  va  boshqalarni  «straxovka»  qiladi  yoki  raqiblardan  to‗pni  olib 
qo‗yishga intiladi. 
O‗yinning  ayrim  hollarida  to‗p  bilan  bo‗lgan  o‗yinchini  ikki  himoyachi 
bilan hujum  qilishini qo‗llash mumkin.